Proces starzenia uwidacznia się zmianami w wyglądzie oraz funkcjonowaniu organizmu. Są one najbardziej rozpoznawalne na powierzchni skóry. W efekcie zmniejszania się, a w końcu ustania produkcji kolagenu oraz elastyny ciągłość skóry zostaje przerwana, co przejawia się zmarszczkami o różnym stopniu głębokości, spadkiem stopnia jej elastyczności czy opadaniem np. w okolicach powiek – w przypadku twarzy. Starzenie się skóry właściwej zachodzi głównie w zewnątrzkomórkowej macierzy ECM (Extracellular Matrix), odpowiedzialnej za wytrzymałość na ściskanie i rozciąganie tkanki, stanowiącej medium, poprzez które dostarczane są wszystkie składniki odżywcze do komórek. Jednym ze składników ECM jest kwas hialuronowy. W połączeniu z białkami tworzy elastynę, fibronektyny i kolagen – podstawowe elementy włókniste skóry. Kolagen jest odpowiedzialny za utrzymanie integralności struktury skóry. Fibroblasty produkują prekursory kolagenu. Zmniejszenie liczby fibroblastów w skórze początkuje proces starzenia, powoduje wzrost kolagenazy, która katalizuje rozkład kolagenu. Skutkuje to również zmniejszeniem liczby komórek i rozcieńczaniem włosowatych naczyń krwionośnych. W wyniku tego procesu skóra staje się mniej zwarta strukturalnie, a w efekcie – mniej elastyczna. Konsekwencją tego jest utrata objętości skóry, zmarszczki i atrofia.
Karboksyterapia
Rozwojowi metod opóźniających efekty starzenia oraz postępowi technologicznemu towarzyszy zwiększające się zainteresowanie zabiegami leczniczo-terapeutycznymi, które pozwalają uzyskać połączenie działania leczniczego oraz efektów estetycznych. Jedną z takich metod jest karboksyterapia, polegająca na podawaniu do organizmu dwutlenku węgla CO2 w celach terapeutycznych, np. leczenia schorzeń wywołanych zaburzeniami krążenia obwodowego lub estetycznych. Karboksyterapię można wykonywać zewnątrzustrojowo, w postaci pryszniców oraz kąpieli węglowych, oraz wewnątrzustrojowo poprzez iniekcje podskórne, śródskórne i przezskórne. W obu przypadkach CO2 reguluje perfuzję tkankową, związaną z procesami metabolicznymi komórek skóry, pracą naczyń krwionośnych oraz tkanki łącznej. To właśnie zaburzenia krążenia obwodowego są przyczyną wielu schorzeń skóry, przyspieszają również procesy starzenia i regeneracji skóry.
Historycznie, metoda leczenia z zastosowaniem dwutlenku węgla jest znana od XVIII wieku, kiedy do celów leczniczych wykorzystywano gazy wulkaniczne, w postaci kąpieli leczniczych. Ich pozytywny wpływ na stan zdrowia opisany został przez praktykującego w Mariańskich Łaźniach lekarza Karla pkikefa Heidlera w 1819 roku [1]. W latach 30. XX wieku we Francji stosowano dwutlenek węgla (kąpiele węglowe) w procesie leczenia pacjentów ze schorzeniami tętnic oraz żył. Zauważono wówczas, że oddziaływanie dwutlenkiem węgla na krążenie pozytywnie wpływa również na procesy lipolityczne. Leczenie schorzeń, związanych z zaburzeniami krążenia lipolitycznego za pomocą podskórnych i śródskórnych iniekcji w miejsca nagromadzenia tkanki tłuszczowej, zastosowano we Francji w 1932 roku [2]. Terapię CO2 od wielu lat stosuje się także w przypadku poważniejszych schorzeń krążenia, takich jak np. arteriopatia obwodowa. Karboksyterapię wprowadzono do medycyny estetycznej w 1990 roku we Włoszech. Sam termin został użyty przez Luigiego Parassoni w 1995 roku, podczas XVI Narodowego Zgromadzenia Medycyny Estetycznej [3].
Rodzaje karboksyterapii
Kąpiele i prysznice wodno-gazowe Kąpiele gazowe stosuje się na całe ciało lub wybrane części ciała. W aplikacji ogólnej dolną część ciała pacjenta, ułożonego w pozycji leżącej lub siedzącej, umieszcza się w hermetycznie zamkniętej plastikowej torbie lub kapsule, do której wtłaczane jest CO2. Sesje kąpielowe zazwyczaj trwają 20-30 minut. W przypadku schorzeń miejscowych, dwutlenek węgla aplikowany jest na obszary ciała ze zlokalizowaną dysfunkcją przepływu tętniczego, organicznego lub limfatycznego [4]. Gazowane łaźnie wodne są stosowane z pełnym zanurzeniem pacjenta w wodzie gazowanej o temperaturze 34 °C. Gazowe prysznice stosuje się zazwyczaj w leczeniu kończyn dolnych i dystroficznych owrzodzeń. Gaz CO2 jest uwalniany przez otwór na końcu rury prysznicowej. Prysznice gazowe stosowane są do średnio 20-30 minut dziennie w cyklach 20-30 dni. Kąpiele CO2 i prysznice (zarówno woda gazowana, jak i gaz) są stosowane w balneoterapii, natomiast wtrysk CO2 w przypadku wymienionych schorzeń powinien być podawany w warunkach ambulatoryjnych [3].
Iniekcje CO2
Dwutlenek węgla jest gazem wytwarzanym naturalnie przez organizm, zarówno pozostającym w spoczynku, jak i podczas wysiłku. Za pomocą iniekcji igłowej CO2 można podawać podskórnie, śródskórnie oraz przezskórnie.
- W obszarach iniekcji podskórnej CO2 zaobserwowano zmniejszanie ilości tkanki tłuszczowej, co zostało potwierdzone badaniami klinicznymi [2-5]. Zastrzyki podskórne wykonywano w obszarze uda, poniżej płaszczyzny stycznej do wierzchołka trójkąta Scarpa dla kończyn dolnych oraz w obszarze pępowiny, obustronnie, w okolicy brzucha. Histologiczne badanie pacjentów, leczonych za pomocą CO2 w otyłości, nie wykazały uszkodzenia tkanki łącznej, łożysk naczyniowych czy struktur nerwowych. Iniekcje podskórne wpłynęły na mikrokrążenie, co potwierdziło badanie z zastosowaniem sygnału laserowego przepływomierza Dopplera. W dłuższej perspektywie stosowania CO2 zauważono wzrost śródbłonka, komórek fibro oraz białka, które stymuluje wzrost nowych naczyń krwionośnych – angiogeniny. Krótki termin regulacji perfuzji tkankowej przez CO2 i adenozyny zwiększał wazomotorykę naczyń. W zabiegach krótkookresowych regulacji uległy przepływy wzmagające ekspansję mikrokrążenia. Krótki termin regulacji przepływu CO2 „nadzoruje” głównie stężenia takich czynników miejscowych, jak: adenozyny, kwas mlekowy fosforany, histaminy, potasu, jonów wodorowych. Regulacja ta następuje za pośrednictwem metaarterioli, a tętniczki wzmacniają wazomotorykę [3].
- Wstrzyknięcie śródskórne dwutlenku węgla wywołuje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie lokalnego, regionalnego przepływ krwi oraz ciśnienia tlenu. Zmniejszeniu ulega powinowactwo hemoglobiny do tlenu, co skutkuje większą dostępnością tlenu w tkankach skórnej oraz łącznej. Histologiczne badanie wycinków nie wskazało zmian parametrów genetycznych i hormonalnych.
- Przezskórna iniekcja jest stosowana, gdy głównymi wskazaniami do terapii są zastoje tętnic obwodowych, niewydolność żylna, owrzodzenia kończyn dolnych, nagromadzenie tkanki tłuszczowej, stłuczenia. Większość CO2 reaguje z wodą z osocza krwi, w efekcie czego powstaje kwas węglowy w czasie 1-3 minut. Katalizowany z osocza enzym anhydrazy węglanowej przyspiesza tę reakcję około 5000 razy. Stan równowagi reakcji osiąga się w mniej niż sekundę. Dlatego duża część CO2 jest transformowana do kwasu węglowego, który uwolniony z krwinek czerwonych opuszcza kapilary w splocie naczyń włosowatych. Następnie kwas węglowy traci proton, osiągając postać wodorowęglanu: H2CO3 → H+ + HCO3-, po czym łączy się z hemoglobiną. Na poziomie kapilarnym, kwas węglowy powstały z dysocjacji CO2 obniża pH krwi. Oddziaływanie pośrednich postaci kwasu zapobiega nadmiernemu wzrostowi protonów we krwi, co pozwala na uniknięcie kwasicy [3].
Zaburzenia krążenia i mikrokrążenia a karboksyterapia
Schorzenia skóry oraz procesy starzenia, spowodowane utratą stanu homeostazy oraz zmniejszoną zdolnością regeneracji, często mają podłoże w zaburzeniach krążenia obwodowego. Dlatego właściwe i skuteczne stosowanie karboksyterapii w leczeniu schorzeń oraz w kosmetyce estetycznej musi być poparte znajomością podstawowych praw hemodynamicznych oraz biochemicznych, związanych z mikrokrążeniem w organizmie. Rolą układu krążenia obwodowego jest dostarczanie komórkom tlenu, składników odżywczych i hormonów, a także usuwanie z nich dwutlenku węgla oraz pozostałych produktów metabolizmu, czyli utrzymanie homeostazy ciała przez regulację stężenia poszczególnych substancji czynnych w komórkach, temperatury, objętości oraz poziomu pH. Funkcje poszczególnych rodzajów naczyń krwionośnych, takich jak: arterii, tętniczek, metaarterioli, naczyń kapilarnych, żyłek i żył, są zróżnicowane. Ciśnienie tętnicze krwi zapewnia podtrzymanie odpowiedniego przepływu krwi z serca do tkanek. Funkcjami tętniczek i metaarterioli jest regulacja przepływu krwi przez splot naczyń kapilarnych, czyli podtrzymywanie mikrokrążenia. Główną funkcją naczyń kapilarnych jest umożliwienie wymiany wody, elektrolitów, substancji odżywczych, hormonów między tkankami a krwią. Wspólną cechą wszystkich rodzajów naczyń układu krążenia jest ich rozszerzalność. Elastyczność tętnic ma duże znaczenie funkcjonalne – podczas skurczu, aorta i elastyczne tętnice rozszerzają się, a w czasie rozkurczu stopniowo powracają do swojej pierwotnej wielkości. Rytmiczne skurcze i rozkurcze ściany tętniczek są źródłem siły, która napędza i reguluje przepływ krwi w mikrokrążeniu naczyń kapilarnych i włosowatych.
Przepływ krwi w splotach naczyniowych jest regulowany przez układy nerwowy, hormonalny i lokalne czynniki. Każdy wzrost aktywności nerwowego systemu autonomicznego i współczulnego zwiększa efekt naczynioruchowy, opór obwodowy i ciśnienie krwi. Autonomiczny układ nerwowy jest zaangażowany w przepływ krwi przez tkanki, reguluje ich perfuzję oraz potrzeby metaboliczne zmieniające się w czasie (dostępności składników odżywczych – glukozy, lipidów, aminokwasów, pozbywanie się CO2, zachowaniu właściwego stężenia jonów i hormonów transportu).
W przypadku skóry, sploty naczyń krwionośnych muszą spełniać przynajmniej dwie funkcje: dostarczać składniki odżywcze oraz regulować jej temperaturę poprzez regulację perfuzji naczyń włosowatych skóry. Na poziomie nerek usuwane są efekty przemiany materii w trakcie oczyszczania krwi. Im wyższa aktywność metaboliczna, np. spowodowana wzmożonym wysiłkiem fizycznym, tym wyższe wymagania lokalnego przepływ krwi. Przepływ krwi przez tkanki inicjuje uwalnianie lokalnych czynników regulacji metabolizmu lub przepływu krwi.
Zarówno wymiana metaboliczna, jak i tlenowa traktowane są jako podstawy hipotez dotyczących źródeł przepływu. Biorąc pod uwagę rozszerzenie naczyń krwionośnych, sugeruje się hipotezę tlenową. Z kolei, zgodnie z teorią metabolizmu, im większy metabolizm i mniejsze dostępność tlenu, tym wyższa ilość czynników lokalnych rozszerzających naczynia, takich jak adenozyny, CO2, kwas mlekowy, pochodne adenozyny, fosforany, histamina, potas i jony wodoru. W sytuacji ograniczonej dostępności tlenu i innych składników odżywczych, naczynia tętnicze rozszerzają się. Niedotlenienie jest silnym bodźcem dla wzrostu mikrokrążenia, co potwierdzają wyniki badań wielu zwierząt żyjących na wysokich terenach, gdzie stężenie atmosferze tlenu jest niskie. Zwiększenie metabolizmu zwiększa unaczynienie tkanki. Gdy aktywność metaboliczna spada (stężenie CO2 jest małe), unaczynienie tkanek może być mniejsze.
Najnowsze badania potwierdziły nasilone efekty naczynioruchowe na skutek stosowania karboksyterapii, rozszerzenie naczyń w tętniczkach i metaarteriolach oraz zwiększoną wazomotorykę naczyń, co zmierzono za pomocą laserowego przepływomierza Dopplera oraz wideokapilaroskopii. Zwiększenie przepływu krwi z kończyn dolnych poprawiło krążenie obwodowe [2-5].
Efekty karboksyterapii
Efektem karboksyterapii jest zwiększenie przepływu i ciśnienia krwi w leczonych kończynach ciała. Notuje się poprawę parametrów obiegu i perfuzji tkankowej w przepływie krwi w naczyniach kapilarnych, spadek zużycia tlenu przez skórę i przesunięcie krzywej dysocjacji O2 (efekt Bohra). Wynikiem wpływu dwutlenku węgla na mikrokrążenie jest także zwiększenie drenażu limfatycznego podskórnego, na skutek czego następuje zmniejszenie miejscowego nagromadzenia tkanki tłuszczowej (czyli miejscowej otyłości). Badania histologiczne tkanek tłuszczowej i łącznej leczonych pacjentów (pobranych z okolic ud, kolan, brzucha) wykazały rozpad tkanki tłuszczowej z uwolnieniem trójglicerydów do przestrzeni międzykomórkowych, zaś w przypadku adipocyty ujawniały linie złamań w błonie komórkowej. Linie złamania nie obejmowały umiejscowienia struktur naczyniowych. Skóra właściwa po leczeniu stała się grubsza na skutek syntezy nowych kolagenowych włókien. Nie odnotowano również procesów zapalnych tkanek i miejsc poddanych zabiegom.
W przypadku przewlekłych ran (owrzodzenia stóp, żylne, nóg, wrzodów, odleżyn) zaburzenia przepływu krwi, szczególnie podskórne, są oczywiste. Wskazaniem do zastosowania przezskórnej iniekcji CO2 jest niskie ryzyko powikłań w postaci zakażenia, czyli zwiększenia wydzielania śluzu, nieprzyjemnego zapachu. Zakażenie rozwinięte, wymagające antybiozy układowej, nie było przeciwwskazaniem do stosowania przezskórnego wlewu uzupełniającego. Stwierdzono też poprawę granulacji w strukturze leczonej tkanki. Profil bezpieczeństwa stosowania karboksyterapii w schorzeniach ran przewlekłych określono jako duży.
Brak toksyczności oraz nieskomplikowane procedury zabiegowe pozwalają nie tylko na leczenie zaburzeń krążenia czy otyłości zlokalizowanych, lecz również stosowanie karboksyterapii w kosmetyce estetycznej. Oprócz takich chorób skóry, jak łuszczyca, leczenia owrzodzeń skórnych czy trądzików, karoksyterapia wspomaga niwelowanie estetycznych skutków procesów starzenia (rozluźnienie tkanek skóry, utrata elastyczności) okolic twarzy, dekoltu, wokół oczu, cellulit, regenerując jednocześnie włókna kolagenowe skóry, co przywraca jej sprężystość, elastyczność i zrelaksowany wygląd. Systematyczne korzystanie z zabiegów karboksyterapii wspomaga procesy samoregeneracji skóry w dłuższym okresie.
Bibliografia
1. K.J. Heidler von Heilborn: Ueber die Gas Bäder in Marienbad, wyd. Wimmer, 1819.
2. C. Brandi, C. D’Aniello, L. Grimaldi, B. Bosi, I. Dei, P. Lattarulo, C. Alessandrini: Carbon Dioxide Therapy in the treatment of Localized Adiposities: Clinical Study and Histopathological Correlations, Aesth. Plast. Surg., 25, 2001, 170-174, 266-268.
3. V. Varlaro, G. Manzo, F. Mugnaini, C. Bisacci, P. Fiorucci, P. De Rango, R. Bisacci: Carboxytherapy: effects on microcirculation and its use in the treatment of severe lymphedema. A review, 114 – ACTA /Casi clinici ACTA PHLEBO L, 8, 2007, 1, 3-9.
4. B.R. Hartmann, E. Bassenge, M. Pittler: Effect of carbon dioxide-enriched water and fresh water on the cutaneous microcirculation and oxygen tension in the skin of the foot, Angiology, 48, 1997.
5. U. Wollina, B. Heinig, Ch. Uhlemann: Transdermal CO2 Application in Chronic Wounds, Lower Extremity Wounds, 3(2), 2004, 103-106.
Źródło: http://kosmetologiaestetyczna.com/
