Liposukcja jako zabieg chirurgii kosmetycznej

 

Historia

 

Pierwsze zabiegi liposukcji kończyły się niekiedy dość niefortunnie. W opracowaniu Ral- pha W. Aherna „Historia liposukcji” opisany został zabieg usunięcia zbędnego tłuszczu z łydki i modelowania kończyny dolnej tancerki. Zabieg wykonał w roku 1929 francuski chirurg Charles Dujarrier przy pomocy kirety urologicznej (narzędzia w kształcie łyżeczki). Niestety, w trakcie zabiegu doszło do uszkodzenia naczyń. Powikłania z tym związane zakończyły się amputacją kończyny.

 

Zabiegi liposukcji z lat 20. XX wieku były na tyle niebezpieczne i obarczone dużym ryzykiem powikłań oraz uszkodzeń istotnych struktur biologicznych, że nie zdobyły po- wszechnego grona zwolenników. Wykorzystywane podczas zabiegu narzędzia i techniki pozostawiały wiele do życzenia.

 

Następnym krokiem w rozwoju liposukcji była technika wykonywania małych nakłuć, opracowana w latach 60. XX wieku. Wprowadzona została przez amerykańskiego lekarza Wilkinsona. Klilka lat później, w 1972 roku niemiecki chirurg Schrudde pierwszy opisał kiretę do aspiracji. Metody te były bardziej bezpieczne i mniej inwazyjne niż stosowana przez Dujarriera, jednak nadal pozostawiały zbyt dużo niechcianych uszkodzeń i zranień w porównaniu ze współczesnymi metodami.

 

Następna technika wykonywania liposukcji została wprowadzona w 1976 roku. Polegała na odsysaniu maszynowym przy pomocy kaniuli z umieszczonym wewnątrz ostrzem. Technika ta, zwana czasami suchą liposukcją, opracowana została przez Giorgio i Arpada Fisherów.

 

Metoda Fisherów była o wiele bardziej bezpieczna niż poprzednie, jednak nadal nie do końca bezpieczna. Częstymi powikłaniami była hematoma i seroma, czyli odpowiednio zbieranie się krwi lub płynu surowiczego poza naczyniami i zaleganie pod skórą.

 

Niemal w tym samym czasie pojawiły się inne podobne metody, jak na przykład duża ostra kireta zbierająca tkankę tłuszczową wcześniej odcinaną parą długich nożyc. Metodę tę opisali Meyer i Kesselring, jednak podobnie jak u Fisherów nadal obarczona była ona stosunkowo dużym niebezpieczeństwem powikłań.

 

Dopiero na początku lat 80. ubiegłego wie- ku Ivez-Gerard Illouz wprowadził istotną zmianę umożliwiającą przekształcenie lipo- sukcji w bezpieczną i powszechną procedurę chirurgiczną. Iliouz zastąpił ostro zakończo- ną kiretę z ostrzem mniej inwazyjną kaniulą. W rzeczywistości był to znany w ginekologii system próżniowy do usuwania ciąży – tzw. system Karmana. Umożliwiło to populary- zację liposukcji. Przed zabiegiem do tkanki tłuszczowej wprowadzano sól fizjologiczną z hialuronidazą. To ulepszenie metody zna- cząco zredukowało niepożądane zmiany po zabiegach. Ze względu na wprowadzany roz- twór powodujący obrzmienie tkanki tłuszczowej zabieg nazwano mokrą liposukcją.

 

Kolejnym pionierem nowoczesnej liposukcji był Pierre Fournier. Zaproponował on „technikę krzyżową” (criss-cross) wprowadzania kaniuli na różnych poziomach i pod różnym kątem w każdym z nich. Aby osiągnąć efekt krioanestetyczny, wstrzykiwał schłodzoną, wspomnianą wcześniej mieszaninę soli fizjologicznej z hialuronidazą. W połowie lat 80. ubiegłego wieku Fournier opublikował swoje prace opisujące techniki transferu tłuszczu autologicznego jako sposobu na powiększanie i ujędrnianie innych fragmentów ciała. Zarekomendował ręczne aspirowanie tłuszczu do strzykawki, a następnie użycie go do korekcji konturów ciała – body shaping.

 

Przełom w liposukcji chirurgicznej

 

Kluczowym momentem w historii liposukcji był rok 1982, w którym po raz pierwszy w Paryżu odbył się warsztat chirurgii kosmetycznej. Zaraz potem miał on miejsce w USA. W 1983 zostało powołane Amerykańskie Towarzystwo Liposukcji Chirurgicznej ASLS (American Society of Liposuction Surgery).

 

Wprowadzenie tak zwanej TLA - anestezji tumescencyjnej (Tumescent Local Anaesthesia) przez Jeffreya Kleina w 1985 roku było przełomem w anestezji tego typu zabiegów. Technika ta umożliwiła przeprowadzanie liposukcji na większych obszarach, jednocześnie zwiększając bezpieczeństwo zabiegu. Wprowadzanie dużej ilości soli fizjologicznej wraz z lokalnie działającym anestetykiem minimalizowało ryzyko związane z ogólnym znieczuleniem. Ze względu na niski procent powikłań oraz bardzo dobre wyniki kosmetyczne ta metoda liposukcji stała się metodą podstawową. Opublikowane przez Hankego w 1994 roku badania dotyczące przeprowadzonych przy tej metodzie znieczulenia liposukcji na 15.336 pacjentach wykazały, że żaden z pacjentów nie wymagał transfuzji krwi czy hospitalizacji na skutek powikłań po zabiegu.

 

Kolejne doświadczenia

 

W roku 1987 roku zespół włoskich lekarzy przedstawił nową metodę wykorzystującą ultradźwięki do usuwania tłuszczu - ka- niule podłączono do generatora w celu rozbijania adipocytów. Jednak wkrótce ujawniła się poważna wada tej metody. Technika wymagała relatywnie dużych kaniul, a ich użycie niosło za sobą duże ryzyko seromy lub/i poparzeń skóry. Dodatkowo pojawiały się doniesienia o niewrażliwości lub nadwrażliwości w obszarach skóry po zabiegu z ultradźwiękami (hypestesia, hyperestesia) jako efekt uszkodzeń lipoprotein w zakończeniach nerwowych.

 

W 1995 roku Charles Gross z zespołem wprowadził kaniule z wewnętrznym wirującym ostrzem. Zabieg z takimi kaniulami przeprowadzał pod kontrolą endoskopu.

 

Metoda ta ewoluowała do kaniul, z których usunięto ostrza, a wprowadzono wibrujące prostnice. Ta zmiana ułatwiła znacząco przeprowadzanie zabiegów przez chirurgów. Pojawiło się duże za- potrzebowanie ze strony pacjentów. Wibrujące kaniule przenikają przez struktury tkanek łącznych, nie niszcząc ich, a dzięki podaniu roztworu soli fizjologicznej tylko zhomogenizowany tłuszcz jest zasysany do kaniuli. Połączenie kaniuli, prostnic i znieczulenia miejscowego wraz ze wprowadzanym roztworem soli fizjologicz- nej dało układ umożliwiający przeprowadzanie liposukcji w sposób bezpieczny i z bardzo dobrymi rezultatami. Praktycznie możemy przyjąć, że współczesne zabiegi chirurgii kosmetycznej oparte na liposukcji mają swój początek w latach 90. ubiegłego wieku.

 

Liposukcja dziś – modelowanie ciała

 

Według Amerykańskiego Towarzystwa Chirurgii Kosmetycznej AACS (American Academy of Cosmetic Surgery) ilość zabiegów korekcji i modelowania z użyciem liposukcji ciągle wzrasta. Statystyki podają, że w samych Stanach Zjednoczonych w 1990 roku wykonano 71.632 zabiegi. Wartość ta dla roku 2011 wynosi 325.332. Zabieg ten stał się jedną z najpopularniejszych procedur chirurgii kosmetycznej. Pod względem płci pacjentów przeważają kobiety. Jednak liczba mężczyzn korzystających z tego typu zabiegów szybko wzrasta. Obecnie jest to około 25%.

 

Liposukcja wykonywana w miejscowym znieczuleniu po- przez podanie płynu tumescencyjnego z modyfikacjami wg Kleina - TLA (Tumescent Local Aanaesthesia) -  jest najczęściej stosowaną metodą znieczulenia usuwania tkanki tłuszczowej podskórnej. Jej główne zalety to przede wszystkim możliwość uniknięcia negatywnych skutków znieczulenia ogólnego, a tak- że łatwość w gojeniu się ran pozabiegowych.

 

Obecnie liposukcja to nie tylko procedura usuwania tłuszczu, ale również korygowanie konturów ciała. Powstały nowe pojęcia związane z tym zabiegiem, które zmieniają pierwotne znaczenie liposukcji od lat 90. ubiegłego wieku: liposculpture, czyli dosłownie rzeźbienie w tłuszczu, czy body shaping, czyli kształtowanie ciała, stają się pojęciami bliższymi kosmetologii niż chirurgii.

 

Wskazania i przeciwwskazania

 

Możliwości liposukcji w kosmetologii nie są nieograniczone. Idealny pacjent to taki, który ma normalną wagę, a tylko pewne obszary ciała wykazują nadmiar tkanki tłuszczowej zaburzający ogólną sylwetkę. Powstałe fałdy tłuszczowe pojawiły się na skutek zaburzeń hormonalnych i/lub genetycznych. To jest istotą liposukcji jako zabiegu modelującego ciało (body shaping).

 

Nadmierna waga, BMI powyżej 30-40 nie powinny być jedynym wskazaniem do wykonania zabiegu redukcji masy tkanki tłuszczowej. Body shaping powinien stanowić ostateczne rozwiązanie dla osób, u których inne metody okazały się nieskuteczne. Należy pamiętać, że zabieg liposukcji nie usuwa całego zbędnego tłuszczu.

 

Jednak zmiana sylwetki w kluczowych miejscach powoduje zmiany psychiczne u pacjenta (większa motywacja do utrzymania diety, ćwiczeń) lub zmiany hormonalne, które w dalszym ciągu są tematem badań. Ponadto w przypadkach klinicznych wykorzystuje się liposukcję w leczeniu zaburzeń tkanki tłuszczowej, do przygotowywania skóry do przeszczepów przy zabiegach chirurgii onkolo- gicznej, a także w leczeniu obrzęku limfatycznego.

 

Aspekt bezpieczeństwa

 

Do znieczulenia tumescencyjnego TLA, polegającego na miejscowym znieczuleniu nasiękowym skóry i tkanki podskórnej, wykorzystuje się duże ilości bardzo rozcieńczonych roztworów środków znieczulających zobojętnionych dwuwęglanem sodu. Zwrot „tumescencyjne” pochodzi od łacińskiego słowa tumescere – puchnąć – i określa charakterystyczny, obrzękowy wygląd skóry i tkanki podskórnej po wprowadzeniu dużej objętości płynu.

 

Najczęściej stosowany jest roztwór znieczulający lidokainy zaproponowany przez Kleina. Lidokaina w dawce 30-55 mg/kg masy ciała dzięki specyficznej farmakokinetyce nie powoduje objawów toksycznych. Pośrednim dowodem na takie działanie jest liczba pomyślnie przeprowadzonych zabiegów z taką dawką, jednak pojawiły się również doniesienia mówiące o krytycznych powikłaniach. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Chirurgów Plastycznych ASPS (American Society of Plastic Surgeons) 1 na 5000 zabiegów kończy się powikłaniami, nie podano jednak jakimi. Ostatnie doniesienia o powikłaniach w chirurgii ambulatoryjnej nie odnotowują żadnego poważnego zdarzenia niepo- żądanego lub przypadku śmiertelnego związanego z TLA. Ostatecznie uznano, że TLA może być skutecznie zastosowane wszędzie tam, gdzie konieczna jest ingerencja chirurgiczna w zakresie dużych powierzchni skóry i tkanki podskórnej, a nawet układu żylnego.

 

Ze względu na działanie farmakologiczne nie wszyscy mogą zostać poddani tej procedurze znieczulenia. Składnikiem roztworu do TLA jest adrenalina. Ma za zadanie ograniczenie krwawienia, spowolnienie absorpcji lidokainy i przedłużenie jej działania znieczulającego. Grupą, u której należy zachować szczególną ostrożność i wzmożony nadzór z częstym pomiarem ciśnienia tętniczego krwi i tętna, są osoby z nadciśnieniem, chorobą wieńcową, zwężeniem zastawki dwudzielnej, chorobami tarczycy i osoby w podeszłym wieku.

 

Kolejnym niezbędnym składnikiem roztworu znieczulającego jest wodorowęglan sodowy. Substancja ta neutralizuje kwaśny odczyn lidokainy i dodatków zwiększających jej trwałość w roztworze fabrycznym. TLA wiąże się ze wstrzykiwaniem często znacz- nych objętości płynów. Przy ich podaży rzędu 5-6 litrów istnieje ryzyko nadmiernego obciążenia układu krążenia płynem. W praktyce problem ten występuje wyjątkowo rzadko, gdyż wchłanianie zachodzi bardzo wolno – przez kilkanaście godzin, a nie jak we wlewie dożylnym – w ciągu kilkudziesięciu minut. Należy zachować ostrożność u pacjentów z niewydolnością krążenia i nerek.

 

Zalety TLA

 

• W przypadku rozległych zabiegów TLA może stanowić korzystną alternatywę dla znieczulenia ogólnego lub zewnątrzoponowego. Znieczulenie to umożliwia wykonywanie nawet rozległych zabiegów z minimalną utratą krwi (anemizacja skóry i tkanki tłuszczowej) oraz z mniejszą skłonnością do wybroczyn, krwiaków, obrzęków, wysięków.
• Zwiększenie objętości tkanki tłuszczowej oraz jej homogenizacja ułatwiają dokładne wymodelowanie tkanki podskórnej podczas odsysania tłuszczu. Podczas operacji żylnych stwierdzono znaczne zmniejszenie częstości występowania patologii zakrzepowej w porównaniu z takimi samymi operacjami wykonywanymi w znieczuleniu ogólnym.
• Czas analgezji jest wielokrotnie dłuższy niż w przypadku stosowania tradycyjnych roztworów lidokainy i wynosi kilkanaście godzin. Działanie przeciwbólowe rozciąga się więc także na okres pooperacyjny, co powoduje zwiększenie komfortu pacjenta i redukuje konieczność podawania leków przeciwbólowych.
• Dzięki obecności w roztworze wodorowęglanu sodu, odznaczającego się własnościami antyseptycznymi, oraz dzięki skutecznej hemostazie obserwuje się mniejszą liczbę zakażeń. Po zabiegach odsysania tłuszczu częstość zakażeń wynosi 0,3%.
• Zabiegi w TLA są tańsze niż w znieczuleniu ogólnym. 0peracje przeprowadza się najczęściej w trybie ambulatoryjnym, pacjenci mogą krócej przebywać pod opieką medyczną, wykonuje się też mniej badań przedoperacyjnych.

 

Ograniczenia TLA

 

Wadą tej metody jest długi czas infiltracji tkanek (0,5-2 h) wydłużający zabieg i narażający pacjenta na stres związany z interwencją chirurgiczną bez wyłączenia świadomości. W przypadku osób z niewydolnością krążenia, nerek i wątroby istnieje możliwość przewodnienia układu naczyniowego i dekompensacji krążenia. Z kolei niewydolność wątroby i zaburzenia metabolizmu wątrobowego mogą doprowadzić do niebezpiecznego wzrostu stężenia lidokainy w surowicy krwi.

 

Zasady postępowania przed i po zabiegu

 

Istotne dla pozytywnego przeprowadzenia zabiegu jest prawi- dłowe przygotowanie pacjenta. Pacjent musi być poinformowany o zabiegu, jego ryzyku oraz przebiegu i możliwych efektach, za- równo pozytywnych, jak i negatywnych. Niezbędne są: możliwie kompletna historia pacjenta, zawierająca przebyte choroby, in- formacje o chorobach przewlekłych, w szczególności dysfunkcji serca, płuc, wątroby, centralnego układu nerwowego czy tarczycy. Amerykańskie Towarzystwo Anestezjologiczne ASA (American Society of Anesthesiologists) dopuszcza do zabiegu liposukcji kosme- tycznej osoby zdrowe lub osoby mające zaburzenia, ale uregulowane i pod kontrolą farmakologiczną i medyczną.

 

Podczas rozmowy z potencjalnym pacjentem należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia:

• Kiedy można wykonać liposukcję kosmetyczną?
• Czy takie same lub podobne efekty można osiągnąć przy pomocy ćwiczeń i odpowiednio dobranej diety?
• Czy usunięte komórki tłuszczowe mogą się odbudować?
• Co można zrobić z nadmiarem skóry po zabiegu?
• Jak długo po zabiegu trwa rekonwalescencja, kiedy można powrócić do pracy i normalnych ćwiczeń?
• Kiedy będą widoczne efekty końcowe zabiegu?
• Czy po zabiegu pozostaną blizny?
• Oczekiwania pacjenta muszą być razem z nim głęboko przeanalizowane. Nie należy podtrzymywać fałszywych wizji.

 

Liposukcja estetyczna - obszary

 

Teoretycznie liposukcji można poddawać wszystkie obszary cia- ła z nadmiarem tkanki tłuszczowej. Do obszarów z dobrymi

 

rokowaniami na efekty estetyczne należą: szyja, policzki, podbró-dek, damskie piersi, obszar dolny i górny brzucha, talia, powierzchnie podkolanowe, łydki i kostki nóg. Do obszarów, które modeluje się trudniej i efekty kosmetyczne nie zawsze mogą spełniać oczekiwania, należą: obszar pleców, ramiona, biodra i pośladki.

 

Powodzenie w liposukcji kosmetycznej w dużej części zale- ży od kondycji i stanu pacjenta. Idealnym pacjentem jest osoba szczupła z wyraźnymi fałdami lub kieszeniami tłuszczowymi z elastyczną, nierozciągniętą skórą. Takie osoby osiągają najlepsze efekty i praktycznie nie ma u nich ograniczeń do wykonywa- nia zabiegów liposukcji kosmetycznej. U pacjentów otyłych lipo- sukcja może nie przynieść idealnych efektów. Może natomiast spowodować ogólną poprawę sylwetki, a przez to zmotywować do dalszej utraty wagi. Najgorzej rokują osoby z przewlekłą oty- łością i po 40. roku życia.

 

Ryzyko w znieczuleniu ogólnym

 

Liposukcja jako zabieg inwazyjny, wykonywany często w znie- czuleniu ogólnym, niesie ze sobą pewne ryzyko. Do czynników wpływających na ilość i jakość komplikacji pozabiegowych zali- cza się przede wszystkim znieczulenie oraz komplikacje wyni- kające bezpośrednio z prowadzonego zabiegu liposukcji.

 

Ryzyko śmierci, będące bezpośrednim następstwem zabiegu liposukcji, zależy głównie od okolicy zabiegu oraz od rodzaju znieczulenia. Dane literaturowe podają bardzo szeroki zakres współczynnika ryzyka śmierci: od 2,4 na 100 000 zabiegów do nawet 20,6 na 100 000 zabiegów.

 

Jako przyczynę śmierci będącą bezpośrednim powikłaniem zabiegu podaje się najczęściej: zakrzepicę zatorową żył, zato- ry tłuszczowe, niewydolność sercowo-naczyniową, zakażenia, krwawienie. Do najczęstszych, nie śmiertelnych, poważnych powikłań po zabiegu liposukcji należą: zator tłuszczowy, zator płucny, zapalenie żył głębokich.

 

Największe ryzyko powikłań pozabiegowych występuje do 24 godzin po operacji. W związku z powyższym wskazany jest w tym okresie szczególny nadzór nad pacjentem. Ryzyko poważnych po- wikłań istotnie rośnie, kiedy jednocześnie obok liposukcji prowa- dzone są inne zabiegi chirurgii estetycznej – np. abdominoplastyka. W przypadku prowadzenia jednocześnie abdominoplastyki i lipo- sukcji Hughes oszacował ryzyko poważnych komplikacji na 1 do 3215.

 

Ważnym czynnikiem wpływającym na ilość komplikacji po- zabiegowych jest rodzaj znieczulenia. Zabiegi prowadzone bez znieczulenia ogólnego nie spowodowały do tej pory zgonu pa- cjenta. Elementem wpływającym na bezpieczeństwo jest rów- nież czas prowadzenia zabiegu oraz ilość aspirowanego tłuszczu. Im dłuższy czas (powyżej kilku godzin) i więcej usuniętej tkanki tłuszczowej, zwłaszcza przy zabiegu prowadzonym jednocześnie w kilku rejonach ciała, tym większe ryzyko powikłań.

 

Analizując doniesienia w literaturze, zauważyć można tendencję zmniejszania się ilości komplikacji po zabiegu liposukcji, co może wynikać z coraz doskonalszych procedur zabiegowych, lepszych narzędzi oraz bardziej rygorystycznej selekcji pacjentów.

 

Do najczęstszych komplikacji śródoperacyjnych zabiegu liposukcji należą: niestabilność krążeniowa, uszkodzenia naczyń, perforacja ściany brzucha, uszkodzenie nerwów.

 

Niestabilność krążeniowa jest często wynikiem zaburzeń elektrolitowych wynikających z aspiracji zbyt dużej ilości płynów lub hiperhydratacji, co z kolei grazi wystąpieniem obrzęku płuc.

 

Niestabilność krążeniowa przy odpowiednim monitowaniu pacjenta może być rozpoznana odpowiednio wcześniej, co po- zwala zastosować odpowiednie środki zaradcze.

 

Uszkodzenia naczyń jako poważna komplikacja śródopera- cyjna stanowią istotne zagrożenie dla pacjenta operowanego techniką suchą. Wazodylatacja spowodowana adrenaliną i wa- zokompresja wynikająca z ciśnienia płynu tumescencyjnego skutecznie minimalizują takie komplikacje. Niemniej jednak znane są przypadki uszkodzenia większych naczyń, co skutkuje obfitym krwawieniem. W takich okolicznościach konieczne jest przerwanie zabiegu. Najczęściej do zahamowania krwawienia wystarczy terapia uciskowa (skafander uciskowy).

 

Perforacja ściany brzucha jest czynnikiem bezpośrednio zagrażającym życiu pacjenta. Objawy, które również należy potrak- tować jako potencjalnie niebezpieczne, to ból, wymioty, biegunka.

 

Uszkodzenia ważnych nerwów w przebiegu liposukcji występują niezwykle rzadko. Efektem uszkodzenia mniejszych nerwów jest najczęściej parestezja, która ma tendencję do samoistnego zani- kania w kilka tygodni po zabiegu.

 

Pooperacyjne powikłania estetyczne

 

Do podstawowych powikłań estetycznych należy zaliczyć: niezadowolenie pacjenta, nierówności powierzchni skóry, zbyt duża ilość zaaspirowanej tkanki, spadek jędrności skóry, asymetria.

 

Subiektywne niezadowolenie pacjenta wynika najczęściej z nierealnych oczekiwań, ponieważ spodziewa się docelowych efektów bezpośrednio po zabiegu, co jest niemożliwe. Istotnym elementem pozwalającym na określenie obiektywnych efektów zabiegu jest dokumentacja fotograficzna.

 

Nierówności powierzchni skóry są najczęstszym powikłaniem estetycznym w przebiegu zabiegu liposukcji. Zastosowanie ka- niuli wibracyjnych pozwala zredukować ryzyko występowania nierówności skóry. Ponadto należy unikać aspiracji tłuszczy 0,5- 1 cm pod powierzchnią skóry.

 

Ryzyko spadku turgoru skóry może być minimalizowane przede wszystkim dzięki odpowiednim technikom zabiegowym i zasto- sowaniu nowoczesnego sprzętu. Efekt ten występuje najczęściej u pacjentów w wieku powyżej 40. r.ż. oraz u pacjentów, którzy często stosowali radykalne diety. Spadek jędrności skóry wiąże się często z koniecznością operacyjnego usunięcia jej nadmiaru.

 

Asymetria może występować już przed zabiegiem, co wiąże się z odpowiednią analizą dokumentacji – przede wszystkim foto- graficznej – przed operacją. W przypadku zabiegu prowadzonego w znieczuleniu miejscowym możliwa jest ocena efektu zabiegu u pa- cjenta w pozycji stojącej bezpośrednio po jego zakończeniu, a tym samym natychmiastowa korekta.

 

Ponadto przyczyną niesatysfakcjonujących efektów zabiegu może być aspiracja zbyt dużej ilości tkanki tłuszczowej, co prowadzi do uwidocznienia struktur leżących poniżej: mięśnie, ścięgna, kości. Efekt ten wynika najczęściej ze zbyt szybko prowadzonej aspiracji.

 

Opieka pooperacyjna

 

Rekonwalescencja i powrót do sprawności trwa zwykle 1-2 tygodnie i po tym okresie pacjent może wrócić do pracy. Intensywne ćwiczenia fizyczne nie mogą być wykonywane od 2 do 4 tygodni po zabiegu. Noszenie ubrania uciskowego jest konieczne najczęściej od 3 tygodni do 2 miesięcy. Bezpośrednio po zabiegu pacjent może chodzić, a także wziąć prysznic. W okresie pooperacyjnym wskazane jest picie dużej ilości wody – 2-3 litrów dziennie.

 

W celu minimalizowania ewentualnych efektów ubocznych zabiegu należy ograniczyć stosowanie leków tylko do absolut- nej konieczności. Kwas acetylosalicylowy i inne niesterydowe leki przeciwzapalne nie powinny być stosowane ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia. Niekiedy stosuje się profilak- tycznie antybiotyki, najczęściej z grupy cefalosporyn.

 

Źródło:

vol. 2 \ 3 \ 2013 \ Kosmetologia Estetyczna