czwartek, 28 marca 2024
Miło Cię widzieć!

Dobór indywidualnych wkładek ze szczególnym wskazaniem na stopy biegaczy

wkladki1Wstęp

Deformacje  stóp,  nieprawidłowe  ich  obciążenie podczas chodzenia, stania czy uprawiania sportów  niekorzystnie  wpływają  na  funkcjonowanie  całego  organizmu.  Profilaktycznie  stosuje  się  wkładki  –  produkty  medyczne mające  na  celu  skorygowanie  lub/i  odciążenie stopy. Wkładki powinny być wykonane i dopasowane indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta, zgodnie z zasadami biomechaniki układu  ruchu.  Prawidłowo  dopasowane  wkładki pomagają utrzymać właściwą formę stopy i odciążają oraz chronią stopy przed pogłębieniem się deformacji. Profesjonalne wkładki powinny być wykonane indywidualnie i dopasowane do stopy  pacjenta  przez  technika  ortopedę  lub podologa. Niewłaściwie dobrane wkładki mogą być szkodliwe.

 

 

 

Wpływ biegania na stopy człowieka

Główną funkcją stopy jest udział w poruszaniu  się.  Narząd  ten  zbudowany  jest  z 26  ko-ści oraz 33 stawów, z których każdy posiada 6 stopni swobody ruchu. Dzięki stopie, przy lądowaniu po wyskoku, możliwe jest zmniejszenie prędkości środka ciężkości ciała, przy jednoczesnym  osłabieniu  siły  uderzenia. Jest  to  naturalny  mechanizm  absorbujący wstrząsy, nazywany pronacją.

Stopa  człowieka  przystosowana  jest  do pełnienia  dwóch  funkcji:  pochłaniania wstrząsów i wprawiania ciała w ruch. Bieg na dystans 5 km wymaga około 2500 lądowań na każdą stopę, a każde lądowanie związane jest z  obciążeniem  8-krotnie  przekraczającym ciężar ciała. Nieprawidłowe obciążenie i mechanika lądowania powtarzane wielokrotnie powodują  mikroprzeciążenia  i  naprężenia w obrębie kończyny dolnej.

Dawniej  bieganie  było  przede  wszystkim  sposobem przemieszczania  się.  Dziś  coraz  częściej  odgrywa  ono znaczącą  rolę  profilaktyczną.  Bieganie  stało  się  formą wypoczynku,  relaksu,  ale  przede  wszystkim  zdrowego trybu życia współczesnego społeczeństwa. Coraz częściej można  spotkać  osoby  regularnie  uprawiające  ten  sport. Statystyki  badań  przeprowadzonych  przez  serwis  „Polska Biega” wykazują, że w roku 2012 popularność biegania wzrosła o ponad 50% w stosunku do roku 2011. Należy jednak  pamiętać,  że  nieprawidłowe  uprawianie  sportu może prowadzić do kontuzji.

 

Kontuzje a zaburzenia biomechaniczne stopy

W pracy przedstawiono najczęściej spotykane zaburzenia biomechaniczne  stóp  biegaczy.  Brak  kompensacji  może prowadzić do powstania licznych kontuzji.

Płaskostopie

Płaskostopie  jest  końcową  fazą  obniżenia  się  przyśrodkowego łuku stopy wraz z towarzyszącymi deformacjami tyło- i przodostopia. Najczęstszą przyczyną płaskostopia nabytego u dorosłych  jest  dysfunkcja  ścięgna piszczelowego  tylnego.  Jest  to  trójpłaszczyznowa  deformacja,  na  którą  składa  się  koślawość  tyłostopia,  zapadnięcie podłużnego łuku stopy oraz odwiedzenie tyłostopia. Wraz z narastającą koślawością tyłostopia dochodzi do kompensacyjnej suplikacji przodostopia. Płaskostopie nabyte  może  być  spowodowane  nadmiernym  przykurczem ścięgna Achillesa, ale może też być jego przyczyną. W płaszczyźnie strzałkowej podłużny łuk sklepienia stopy zapada się, czemu towarzyszy podwichnięcie w stawie skokowo-łódkowym, klinowo-łódkowym lub pierwszym stawie  stępowo-śródstopnym.  W  płaszczyźnie  osiowej przodostopie  ulega  odwiedzeniu,  przeważnie  w stawie skokowo-łódkowym.  W  płaszczyźnie  czołowej  pojawia się koślawość pięty.Kontuzje  najczęściej  kojarzone  z  płaskostopiem:  zapalenie  mięśnia  piszczelowego  tylnego,  przeciążenie ścięgna  Achillesa,  bóle  piszczeli,  bóle  stawu  rzepkowo--udowego  oraz  przeciążenie  „gęsiej  stopy”  –  miejsca przyczepu mięśni zginających kolan.

Stopa Wydrążona

Istnieją  dwa  podstawowe  rodzaje  stopy  wydrążonej. Pierwszy z nich to stopa wydrążona spowodowana ustawieniem przodostopia. Przyczyną tej deformacji jest nadmierne zgięcie podeszwowe pierwszego promienia. Drugi rodzaj to stopa wydrążona wywołana ustawieniem tyłostopia.  Pierwotną  nieprawidłowością  w tym przypadku jest  szpotawe  ustawienie  tyłostopia.  Stopa  wydrążona charakteryzuje się małą zdolnością pochłaniania wstrzą-sów. Może to powodować złamania przeciążeniowe trzonu  kości  piszczelowej,  przyśrodkowej  części  dalszej  powierzchni stawowej kości piszczelowej lub nawet złamań plateaupiszczeli. Stopa wydrążona jest często spotykana u biegaczy, u których rozwinęły się objawy zespołu tarcia pasma biodrowo-piszczelowego.

Kontuzje  najczęściej  kojarzone  ze  stopą  wydrążoną: częste skręcenia stawu skokowo-goleniowego, ból w obrębie stawu, ból bocznej części stopy oraz stawu skokowo-goleniowego,  bolesność  sklepienia  podeszwy,  przodostopia lub nawet stawu kolanowego, przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, złamania przeciążeniowe.

Paluch Sztywnywkladki3

Paluch  sztywny,  często  zwany  „paluchem  biegacza”,  polega na postępującej sztywności pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego. W większości przypadków przyczyną  jego  powstania  są  zmiany  zwyrodnieniowe. Sztywność  stawu  dotyczy  przede  wszystkim  ograniczonego  zgięcia  grzbietowego.  Zgięcie  podeszwowe  jest zazwyczaj względnie dobre. Sztywności często towarzyszy  ból,  zmiany  degeneracyjne  oraz  charakterystyczny osteofit  po  stronie  grzbietowej  głowy  pierwszej  kości śródstopia. Jest to drugie po palcu koślawym najczęściej spotykane  zwyrodnienie  dotyczące  stawu  śródstopno--paliczkowego. Dotyczy ponad 1% osób po 30. roku życia. Uważa się, że istnieje wiele przyczyn występowania palucha sztywnego: ostry uraz, uszkodzenie pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego,  powtarzające  się  mikrourazy, jałowa martwica lub nadmierna długość pierwszego promienia oraz skurcze zginaczy palucha. Uraz palucha często  związany  jest  z właściwościami  sztucznej  trawy lub  twardym  podłożem.  Słaba  stabilizacja  przodostopia w  obuwiu  sportowym  może  stanowić  nieodpowiednią ochronę przed urazami przeprostnymi. Podczas przenoszenia masy na chorą kończynę występuje ból pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego oraz obrzęk. 

Kontuzje najczęściej kojarzone z paluchem sztywnym: skręcenie  polegające  na  zerwaniu  zespołu  więzadłowo--torebkowego,  oderwanie  blaszki  włóknisto-chrzęstnej grzbietowej  lub  podeszwowej  z towarzyszącymi  złamaniami  głowy  kości  śródstopia  lub  podstawy  paliczka, uszkodzenie trzeszczek.

Uraz trzeszczek

U nasady dużego palca u nogi znajdują się dwie niewielkie kostki zwane trzeszczkami. Zwiększają one mechaniczną dźwignię tego mięśnia, który jest głównym zginaczem podeszwowym pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego. Absorbują  masę  pierwszego  promienia,  szczególnie  podczas stania na palcach, a także ochraniają ścięgno mięśnia zginacza długiego palucha, które biegnie pomiędzy dwiema trzeszczkami. Są one zrośnięte z płytką podeszwową, która jest przedłużeniem ścięgna mięśnia zginacza krótkiego palucha. Trzeszczki są stabilizowane przez więzadła poboczne i przyśrodkowe,  a także  przez  ścięgna  mięśni przywodziciela i odwodziciela palucha. Utrata trzeszczki, bez odtworzenia ścięgna mięśnia zginacza krótkiego palucha, może prowadzić do szpotawości lub koślawości stawu śródstopno-paliczkowego. Leczenie nieprzemieszczonych złamań  trzeszczek  polega  na  unieruchomieniu  kończyny na 6-8 tygodni w opatrunku gipsowym oraz nieobciążaniu kończyny do czasu wygojenia. Wycięcie jednej trzeszczki przeważnie jest dobrze tolerowane, należy jednak unikać usuwania obu trzeszczek. Złamanie bądź zapalenie w okolicy tych kości zdarza się nierzadko u młodych aktywnych osób i może stać się przyczyną uporczywego bólu po przy-środkowej stronie przodostopia.

Urazy  trzeszczek  to  złamanie  lub  powtarzające  się uszkodzenia  przeciążeniowe.  Mogą  być  bardzo  bolesne i trudne dla sportowca.

Zapalenie rozcięgna podeszwowego
Rozcięgno  podeszwowe  składa  się  z trzech  segmentów: segment  przyśrodkowy  i boczny  pokrywają  mięsień  odwodziciel  palucha  oraz  odwodziciel  palca  małego,  centralna  część  rozcięgna  podeszwowego  przyczepia  się  do środkowej części guza piętowego i nazywana jest powię-zią  podeszwową,  centralna  część  rozcięgna  w  odcinku dalszym przyczepia się do płytki podeszwowej paliczków bliższych oraz do paliczka palucha (Fot.1). Jest to patologia często  występująca  u biegaczy  i sportowców  z nadwagą. Objawia  się  przeszywającym  bólem,  odczuwanym  rano podczas wykonywania pierwszych kroków, zwanym good morning heel pain. Ból występuje po stronie przyśrodkowej pięty i często towarzyszy mu wzmożone napięcie rozcięgna podeszwowego. Mówi się, że przyczyną schorzenia jest  drażnienie  bliższego  końca  powięzi  podeszwowej, czasem może być to niewielki uraz stopy. Chorzy skarżą się na zlokalizowany pod piętą ból, który jest najsilniejszy podczas  kilku  pierwszych  kroków.  Ból  zmniejsza  się po „rozchodzeniu”, jednak zwykle powraca po dłuższym wysiłku.  U 15-30%  chorych  objawy  występują  obustronnie. Zapalenie rozcięgna podeszwowego często związane jest z wzmożonym  napięciem  mięśnia  brzuchatego  łydki.  Zapalenie  rozcięgna  podeszwowego  jest  najczęstszą przyczyną  bólu  okolicy  podeszwowej  pięty.  Stanowi  ok. 15%  wszystkich  problemów  związanych  ze  stopą.  Osoby z płaskostopiem, obniżonym łukiem podłużnym oraz ko-ślawością pięt są w szczególności narażone na ten uraz.

Kontuzje  najczęściej  kojarzone  z zapaleniem  rozcięgna podeszwowego: włókniaki i nerwiaki na okolicy podeszwowej, ostroga piętowa, złamania przeciążeniowe.

 

wkladki2Kompensacja zaburzeń statyczno-dynamicznych stopy z wykorzystaniem indywidualnych wkładek
Kompensacja  to  zdolność  całkowitego  lub  częściowego wyrównania skutków działania czynników szkodliwych. Uruchomienie  procesów  kompensacyjnych  stopy  moż-liwe  jest  za  pomocą  odpowiednich  wkładek,  które  wykonane  są  z  uwzględnieniem  indywidualnych  potrzeb każdego pacjenta. Pozwalają skorygować ustawienie stóp i przywrócić im prawidłowe funkcje. Wkładki pomagają w utrzymaniu  właściwej  formy  stopy,  harmonizują  obciążenie oraz odciążają te miejsca na stopach, które uległ y przeciążeniu lub/i deformacji struktur stóp. W sposób mechaniczny wspomagają stopę, która jest pod negatywnym wpływem rożnych czynników, takich jak: nadmierna pronacja/suplinacja, ograniczenia ruchomości stawów czy przebyte mikrourazy.

Zarówno  podczas  stania,  chodzenia,  jak  i biegu,  koń-czyny  dolne  narażone  są  na  działanie  sił  zewnętrznych i  przeciążeń.  W  przypadku  prawidłowego  funkcjonowania  siły  te  są  hamowane  lub  kontrolowane  przez  wewnętrzne  struktury  ciała,  takie  jak  układ  szkieletowy, aparat więzadłowy oraz jednostki ścięgnisto-mięśnowe. Gdy  wszystkie  te  jednostki  zawodzą,  wkładki  pomagają w kontrolowaniu sił zewnętrznych i pozwalają na zbliżone do prawidłowego funkcjonowanie organizmu.

Wkładki indywidualne wykonywane są w oparciu o model stopy pacjenta w postaci odlewu gipsowego stopy, wycisku w piance, modelu stworzonego komputerowo lub wła-ściwej stopy pacjenta. Można podzielić je na akomodacyjne i funkcjonalne. W przypadku biegaczy zalecane są wkładki funkcjonalne. Pozwalają one na ochronę stopy przed siłami  wywieranymi  na  nią  podczas  fazy  podparcia  w cyklu biegu. Są to głównie siły pronacyjne i suplikacyjne działające na staw podskokowy oraz stawy śródstopia. Prekursorem  wkładek  funkcjonalnych  była  wkładka  Laboratorium Biomechaniki Uniwersytetu w Kalifornii, która jest nadal stosowana w leczeniu płaskostopia.

Materiały,  z  których  wykonywane  są  wkładki,  dzieli  się  na  trzy  kategorie:  miękkie,  półsztywne  i sztywne. Wkładki  miękkie  są  stosowane  głównie  w celu  równomiernego rozłożenia ucisku na podeszwę stopy oraz dopasowania  się  do  deformacji.  U biegaczy  wkładki  miękkie są stosowane w celu zredukowania siły uderzeniowej działającej  na  stopę.  Większość  miękkich  wkładek  stóp wykorzystywanych w leczeniu zaburzeń ortopedycznych posiada budowę wielowarstwową: 
– warstwa powierzchniowa wykonana z amortyzującej pianki lub neoprenu;
– warstwa środkowa wykonana z trwałego, amortyzującego materiału, np. poliuretanu;
– warstwa dolna wykonana z twardego, niepoddającego się uciskowi materiału, np. korek, gęsta pianka lub cienki plastik

Wkładki do butów przy płaskostopiu
Głównym  celem  wkładek  przy  płaskostopiu  jest  zapewnienie oparcia oraz zmniejszenie szybkości nadmiernego ruchu w stawie podskokowym i stawie  stępu.  W przypadku  płaskostopia stabilizacja stopy zapewniona przez prawidłowe obuwie  oraz  wkładki  wewnętrzne  może  stanowić  ochronę przed dalszym postępem deformacji. Wkładki takie powinny  zapewniać  podparcie  łuku  podłużnego  poprzez  obecność klina po stronie przyśrodkowej, co zapewnia szpotawe ustawienie tylnej części stopy i wpływa na poprawę funkcji więzadła mięśnia piszczelowego tylnego. W przypadku stopy  posiadającej  wyraźne  obniżenie  łuku  sklepienia  należy zastosować nieco inną metodę. Wkładka powinna posiadać znaczne  zagłębienie  piętowe,  wysoki  brzeg  przyśrodkowy i boczny oraz przyśrodkowy klin pod piętą.

Spośród  pacjentów,  w  grupie  których  zastosowano wkładki, 96% odczuło ustąpienie dolegliwości bólowych. W grupie osób noszących wkładki 61% miało deformację szpotawą przodostopia, natomiast 57% deformację szpotawą tyłostopia.

Wkładki do butów przy stopie wydrążonej
Stopa  wydrążona  związana  jest  ze  sztywnością  deformacji i małą  zdolnością  amortyzacji.  Posiada  mniejszą powierzchnię przenoszącą obciążenie, więc siły nacisku skupiają  się  głównie  w okolicy  pięty  i głów  kości  śródstopia.  Wkładki  mogą  znacznie  zmniejszyć  siły  nacisku wywierane  na  stopę  przez  rozprowadzenie  ich  na  powierzchnię  śródstopia  oraz  zapewnienie  amortyzacji wzdłuż całej powierzchni podeszwy. Najlepszym rozwią-zaniem dla stopy wydrążonej jest kompromis pomiędzy amortyzacją  i stabilizacją.  Zasadniczym  elementem  budowy wkładki dla stopy wydrążonej jest bocznie umieszczony klin w obrębie  przodostopia  oraz  zagłębienie  dla głowy  pierwszej  kości  śródstopia.  Takie  obniżenie  pozwala  na  większe  zgięcie  podeszwowe  pierwszej  kości śródstopia,  dając  możliwość  neutralnej/amortyzującej pozycji tyłostopia.

Wkładki do butów przy paluchu sztywnym
W  przypadku  palucha  sztywnego  wskazane  jest  zablokowanie  lub  zmniejszenie  ruchomości  w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym. Efekt taki można osiągnąć przez umieszczenie w bucie długiej, usztywnianej płytki z węgla grafitowego. Płytki takie wytwarzane są w różnych twardo-ściach oraz kształtach pasujących do kształtu palucha.

Poprawę  zakresu  ruchomości  w  pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym  można  osiągnąć  poprzez  ułatwienie  zgięcia  podeszwowego  pierwszej  głowy  śródstopia przy ustabilizowanym paluchu w końcowej  fazie podporu.  Takie  rozwiązanie  zastosowano  w  opatentowanej  podkładce  „Kinetic  Wedig”.  Posiada  ona  wycięcie pod głową pierwszej kości śródstopia ułatwiające zgięcie podeszwowe.

Wkładki do butów przy patologii trzeszczek
Celem  stosowania  wkładki  do  buta  jest  złagodzenie i uśmierzenie bólu związanego z obciążeniem pierwszej głowy  śródstopia.  Można  to  osiągnąć  przez  odciążenie i przesunięcie obciążenia do przodu od krawędzi trzeszczek.  Odpowiednie  odciążenie,  połączone  z wkładką  na przodostopiu oraz sztywniejszym obudowaniu buta na wysokości palców w celu zmniejszenia wyprostu palucha, zmniejsza obciążenie.

Wkładki do butów W przypadku bólu okolicy podeszwowej pięty (zapalenie rozcięgna podeszwowego)
Niektórzy lekarze uważają, że bolesność pięty powodowana jest powtarzającym się uderzaniem o podłoże, dlatego zaleca się stosowanie prostych wkładek amortyzujących. W oparciu o przeprowadzone  badania  powstało  bardzo wiele  rodzajów  takich  wkładek.  Podkładka  podpiętowa, która unosi tylną część stopy, powoduje odciążenie ścię-gna Achillesa, którego przeciążenie uważane jest za jedną z głównych  przyczyn  tego  zespołu  bólowego.  Wielu  specjalistów uważa, że główną przyczyną podeszwowego bólu pięty jest przeciążenie środkowej części rozcięgna podeszwowego. Przyczynami tego przeciążenia są: wzmożone napięcie  ścięgna  Achillesa  oraz  wydłużenie  przyśrodkowego podłużnego łuku sklepienia stopy. Dlatego wkładki mające na celu odciążenie rozcięgna podeszwowego muszą zapewnić podparcie przyśrodkowego łuku podeszwy oraz wykazywać odporność na spłaszczanie.

Właściwe stosowanie wkładek pozwala na:
– zmniejszenie natężenia dolegliwości bólowych;
– zredukowanie ryzyka upadku;
– złagodzenie uczucia zmęczonych nóg i okolicy lędźwiowo-krzyżowej;
– poprawienie równowagi;
– profilaktyczną ochronę przed kontuzją;
– zwiększenie wygody noszonego obuwia;
 – zapobieganie powstawaniu odcisków;
– ochronę stawów zajętych procesem zwyrodnieniowo-zapalnym;
– podpieranie zapadających się łuków

Podsumowanie
Podstawowym celem indywidualnych wkładek do butów jest  poprawienie  wyników  sportowych.  Najczęstszym typem sportowych wkładek do butów są wkładki biomechaniczne o całkowitym kontakcie ze stopą, zapewniające kontrolę ruchu. Mają one za zadanie nie tylko zmniejszyć dolegliwości  bólowe  związane  ze  zwiększonymi  siłami nacisku, ale przede wszystkim zapobiec kontuzjom. Szczególnie polecane są osobom z nadmierną wiotkością stawów.  Wkładki  biomechaniczne  zmieniają  ustawienie lub/i mechanikę stopy, dążąc do neutralnego ustawienia stawu podskokowego.

Korzyści  wynikające  ze  stosowania  odpowiednio  dobranych  wkładek  są  udowodnione.  Należy  jednak  pamiętać,  że  wkładki  nie  leczą  schorzeń,  ale  wspomagają zasadnicze  leczenie  przez  znoszenie  objawów  wtórnych albo zapobiegają ich pogłębianiu.

Literatura:
1.  M. Hafezi-Chojecka: Wkładki korygujące, LNE & spa, 4, 2011, 140-142.
2.  P.  Langer, Zdrowe stopy,  J.  Żołnierek  (Red.  Pol.)  Klub  Dla  Ciebie, Warszawa 2009, 152-155.
3.  J. Galloway: Bieganie metodą Gallowaya. Ciesz się dobrym zdrowiem i doskonałą formą!, K. Grzęda (Red. Pol.), HELION, 2011, 13-17.
4.  R. A. Donatelli:Rehabilitacja w sporcie, R. Gnat (Red. Pol.), 2011, 154-175.
5.  J. Maciantowicz, P. Nowak: Bieganie – sposób na zdrowe życie, Wydawnictwo AWF Wrocław, 2002, 5-10, 41-47.
6.  Ch.  Di  Giovanni,  J.  Greisberg: Stopa i  staw  skokowo-goleniowy, W. Marczyński (Red. Pol.), Elsevir Urban & Partner, Warszawa 2010, 1-223.
7.  A. Korpal: Kontuzje a typ stopy, Bieganie, 4, 2012, 33.
8.  P.  McMahon: Medycyna  sportowa.  Współczesne  metody  diagnostyki i leczenia, redakcja wydania polskiego K. Klukowski , Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, 165-169.
9.  T. Kowalski: Strefa podwyższonego ryzyka, Bieganie, 4, 2010, 26.
10.  W.  Marciniak,  A.  Szulc: Wiktoria  Degi.  Ortopedia  i  rehabilitacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008, 19

 

Kliknij w link aby dowiedzieć się więcej:

Kosmetologia Estetyczna / 1/ 2014 / vol. 3

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

Oceń ten artykuł
(2 głosów)