piątek, 22 listopada 2024
Miło Cię widzieć!

Rola podologa w pielęgnacji stopy cukrzycowej

stopacukrzycowaWstęp

Cukrzyca jest przewlekłą jednostką chorobową spowodowaną  brakiem  lub  nieprawidłowym działaniem hormonu zwanego insuliną. Produkowana w trzustce insulina bierze udział w regulowaniu  procesów  przemiany  materii,  przez co  zapewnia  stały  dopływ  substancji  odżywczych  do  wszystkich  komórek  ciała.  Jej  nieprawidłowa  ilość  prowadzi  do  hiperglikemii,  czyli podwyższonego  poziomu  glukozy  we  krwi  (Tabela 1). Może to skutkować m.in. uszkodzeniem nerwów i naczyń krwionośnych. Wedł ug danych Światowej Organizacji Zdrowia WHO (World Health Organization)  w 2030  roku  liczba  diabetyków wzrośnie do 380 milionów. W Polsce może chorować  na  cukrzycę  nawet  2,5  miliona  osób, które mogą nie być świadome choroby.

 

 

Streszczenie

Cukrzyca  jest  jednostką  chorobową  spowodowaną  defektem  wydzielania  insuliny  i/lub opornością tkanek na działanie tego hormonu z  towarzyszącą  hiperglikemią.  Liczba  chorych  wzrasta,  a w  2030  roku  może  być  ich  na świecie nawet 380 milionów. Coraz częstszym powikłaniem  cukrzycy  jest  tzw.  zespół  stopy cukrzycowej,  która  może  doprowadzić  do  amputacji  kończyny.  Odpowiednia  edukacja  pacjenta i pomoc w pielęgnacji stóp może skutecznie zapobiec powstawaniu stopy cukrzycowej.

Niekiedy  zdarza  się,  że  w chwili  rozpoznania cukrzycy  pacjent  nie  odczuwa  dolegliwości związanych z zaburzeniem ukrwienia kończyn oraz  neuropatią.  W momencie,  gdy  dochodzi do nasilenia się zmian patologicznych, pojawia się bolesność, kurcze mięśni i mrowienia. Dlatego tak ważna jest w momencie rozpoznania cukrzycy.

 

Powikłania Cukrzycy

Główną  przyczyną  powikłań  występujących u  chorych  na  cukrzycę  jest  utrzymująca  się przez długi czas hiperglikemia. Wysoki poziom cukru  we  krwi  powoduje  często  uszkodzenie małych naczyń krwionośnych oraz dużych tętnic.  Skutkuje  to  zaburzeniem  ukrwienia  oraz uszkodzeniem  licznych  narządów.  
Przewlekłe powikłania  naczyniowe  występujące  w  przebiegu  cukrzycy  można  podzielić  na  makroangiopatyczne i mikroangiopatyczne.
Powikłania makroangiopatyczneto procesy polegające na przyśpieszonym „stwardnieniu” tętnic i można zaliczyć do nich:
– chorobę  wieńcową,  która  jest  skutkiem zwężenia  tętnic  wieńcowych,  odpowiadających za ukrwienie serca;
– chorobę  niedokrwienną  kończyn  dolnych, spowodowaną miażdżycą tętnic;
– chorobę  naczyń  mózgowych,  będącą  skutkiem  zaburzenia  ukrwienia  mózgu.  Może skutkować przejściowym niedowładem oraz udarem mózgu.

O powikłaniach mikroangiopatycznych mówi się  wtedy,  kiedy  dochodzi  do  procesów  zwyrodnieniowych w bardzo  małych  naczyniach i włośniczkach.  Najczęstszymi  powikłaniami mikroangiopatycznymi są:– retinopatia, czyli uszkodzenie narządu wzroku;
– nefropatia,  czyli  uszkodzenie  kłębuszków nerkowych;
– neuropatia,  uszkodzenie  nerwów  w różnych okolicach  ciała.  Podstawowym  problemem u pacjentów z neuropatią jest intensywny ból,  szczególnie w okolicach stóp. Jest to tzw. objaw skarpetek. Niekiedy występuje również ból dłoni (objaw rękawiczek). Oprócz  tego  uszkodzenie  nerwów  może  powodować  biegunki, zaburzenia rytmu serca czy też zaburzenia w oddawaniu moczu

Ważnym powikłaniem w cukrzycy jest hipoglikemia, która może stać się bezpośrednim zagrożeniem dla życia pacjenta. Bardzo ważne jest, aby podolog potrafił rozpoznać jej objawy i rozpoczął niezbędne postępowanie terapeutyczne zależne od stopnia zaawansowania hipoglikemii.

W zależności od stanu nasilenia do głównych objawów hipoglikemii zalicza się:
• stan lekki – głód, pocenie się, bladość, podniecenie, niepokój, osłabienie koncentracji, niezdolność rozumienia.Sposób postępowania:podanie pacjentowi soku owocowego czy też słodkiej lemoniady (150 ml). Jeżeli objawy nie ustąpią, konieczne jest wezwanie karetki pogotowia ratunkowego;
• stan średni – ból głowy, brzucha, osłabienie, poszerzenie źrenic, agresja, bladość, pocenie się, bełkotliwa mowa.Sposób  postępowania:podanie glukozy (5-20 g), przekąska. Jeżeli nie ma możliwości konsultacji z lekarzem, wezwanie karetki pogotowia ratunkowego;
• stan ciężki– zaburzenia połykania, utrata świadomości. Sposób  postępowania: bezzwłoczne  wezwanie  karetki pogotowia ratunkowego

 

Stopa Cukrzycowa

O  stopie  cukrzycowej  mówi  się  wtedy,  gdy  dochodzi  do infekcji,  owrzodzenia  lub  destrukcji  tkanek  głębokich w połączeniu z chorobami naczyń obwodowych oraz z zaburzeniami neurologicznymi. Zespół stopy cukrzycowej może być wywołany zarówno przez czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne.
Czynniki Wewnętrzne:
– modzele,
– przewlekła choroba nerek,
– zaburzenie widzenia lub utrata wzroku,
– dysfunkcja biomechaniczna,
– ograniczenie ruchomości stawów,
– immunopatia,
– deformacja stopy,
– mikroangiopatia i makronagiopatia,
– złe wyrównanie cukrzycy,
– neuropatia czuciowa, ruchowa, autonomiczna.

Czynniki Zewnętrzne:
– powtarzające się niewielkie urazy,
– brak higieny,
– nieprawidłowa pielęgnacja stóp,
– moczenie stóp w gorącej wodzie,
– nikotynizm,
– odmrożenia

 

Stopa Cukrzycowa Neuropatyczna
Jest skutkiem upośledzenia unerwienia stopy. Objawia się zmniejszoną  lub  całkowitą  utratą  czucia,  brakiem  zdolności odczuwania temperatury, bólu czy też nadmiernego ucisku. Dochodzi do zmian degeneracyjnych nerwów obwodowych kończyn dolnych, które powodują podwyż-szenie  progu  bólowego,  czego  skutkiem  jest  niekontrolowane  powstawanie  urazów,  niekiedy  przechodzących w ciężko gojące się owrzodzenia. Przewlekła neuropatia może  powodować  zanik  receptorów  nerwowych  w mię-śniach stóp, przez co pojawiają się zaburzenia równowagi napięcia mięśniowego kończyn dolnych. Skutkuje to nieprawidłowym obciążeniem struktur stopy i tworzeniem się modzeli w okolicy głów kości śródstopia. Uszkodzenie układu autonomicznego doprowadza do nieprawidłowej czynności gruczołów potowych, w związku z czym nastę-puje  zmniejszenie  wydzielania  wody.  Nasila  to  powstawanie pęknięć i szczelin. W stopie neuropatycznej skóra stóp jest zaczerwieniona i ciepła.

 

Stopa Cukrzycowa Niedokrwienna
Spowodowana jest miażdżycą tętnic i tętniczek, zmianami zwyrodnieniowymi dużych naczyń krwionośnych, jak również  naczyń  włosowatych  w obrębie  stopy.  Objawami  charakterystycznymi  dla  stopy  cukrzycowej  niedokrwiennej jest gładka, sucha, napięta i lśniąca skóra z zanikiem tkanki tłuszczowej,  utrata  owłosienia  i hiperekratoza  płytki  paznokciowej.  Dość  często  można  zaobserwować  zmianę  koloru stóp. W trakcie uniesienia są blade, natomiast podczas stopniowego opuszczania stają się stopniowo sine. Zmiany miażdżycowe  oraz  angiopatia  mogą  doprowadzić  również do  zmian  dystroficzno-zwyrodnieniowych  skóry,  tkanki podskórnej  oraz  mięśni  kończyn.  Niewydolność  krążenia sprawia,  że  stopa  jest  blada,  chłodna,  niekiedy  sina.  Skóra ciepła i sina jest objawem niedrożności naczyń żylnych. Koloryt  skóry  nasila  się,  jeżeli  dojdzie  do  wzmożenia  niedokrwienia. Niekiedy spotyka się również objawy zanikowe skóry i mięśni. Dochodzi do utraty owłosienia, skóra staje się  sucha  oraz  popękana  z powodu  upośledzenia  funkcji gruczołów łojowych i potowych.

Charakterystyczne  zarówno  dla  stopy  neuropatycznej, jak i niedokrwiennej jest upośledzenie wzrostu paznokci, płytka jest przerośnięta i zdeformowana.Innymi występującymi zmianami na skórze u diabetyków są:
• pęcherze, najczęściej zlokalizowane na grzbietach oraz podeszwach  stóp.  Powstają  samoistnie  i mają  nawet do kilku centymetrów średnicy. Pękają, pozostawiając trudno gojące się nadżerki;
• rumieniec cukrzycowy;
• zgorzel cukrzycowa, powstająca na skutek wybitnie nasilonych zmian w naczyniach we wszystkich warstwach skóry. Najczęstszą lokalizacją są stopy. Skóra przyjmuje barwę  sino-fioletową,  która  gwałtownie  się  rozprzestrzenia, z niewielką bolesnością i rąbkiem zapalnym;
• ksantoza,  czyli  charakterystyczne  żółtawo-złociste zabarwienie  skóry  na  dłoniach,  podeszwach  oraz  na nosie i małżowinach usznych

Diabetycy znacznie częściej od osób zdrowych ulegają infekcjom skórnym. Około 40% chorych na cukrzycę ma rozpoznaną  grzybicę  międzypalcową  stóp.  Niekiedy  towarzyszy jej również grzybica dermatofitowa paznokci stóp [4-6].Na stopach diabetyków dość często pojawiają się trudne  do  wyleczenia  owrzodzenia,  powstające  w  miejscu największego ucisku stopy na podłoże. W wielu przypadkach dochodzi do amputacji.

 

Profilaktyka i pielęgnacja stopy cukrzycowej
Znaczna  część  diabetyków  ma  problem  z otyłością,  dlatego  też  pielęgnacja  stóp  jest  dla  nich  wyjątkowo  trudna. Warto, aby taki pacjent zgłosił się do podologa, który zajmie się pielęgnacją stóp, wyedukuje pacjenta na temat profilaktyki oraz pokieruje do odpowiednich lekarzy specjalistów. Każdy podolog powinien wytłumaczyć pacjentowi,  jak  należy  zadbać  o stopy,  aby  zapobiec  przykrym powikłaniom. Osoba chorująca na cukrzycę powinna:• stosować  regularnie  kremy  nawilżająco-natłuszczają-ce, omijając przestrzenie międzypalcowe. Dzięki temu skóra będzie miękka i elastyczna. Jeżeli jednak pacjent ma  problem  z nadpotliwością  stóp,  korzystne  będzie zastosowanie  talku.  Utrzymanie  stóp  w  prawidłowym nawilżeniu zminimalizuje powstawanie pęknięć i otarć.  Diabetycy  nie  powinni  stosować  plastrów  na odciski, ponieważ może to spowodować powstanie rany oraz zwiększyć ryzyko wniknięcia drobnoustrojów;• obserwować  codziennie  swoje  stopy  oraz  obuwie. Najlepiej,  aby  wkładki  w butach  były  jasnego  koloru. W przypadku  stopy  neuropatycznej  pacjent  może  nie odczuwać urazu stopy. Dzięki jasnym kolorom wkładek ewentualne krople krwi będą dobrze widoczne. Jeżeli pacjent sam nie jest w stanie obejrzeć sobie stóp, powinien koniecznie poprosić o to członka rodziny;
• myć stopy w temperaturze, która nie przekracza 37°C. Temperaturę można zmierzyć za pomocą termometru kąpielowego. Do mycia należy stosować łagodne środki myjące  przeznaczone  dla  osób  z cukrzycą.  Kąpiel  nie powinna trwać więcej niż 2-3 minuty, ponieważ dłuż-sze moczenie może prowadzić do maceracji naskórka;
• regularnie skracać płytkę paznokciową, stosując pilnik szklany, dzięki któremu zminimalizujemy ryzyko skaleczeń;
• unikać trzymania stóp w pobliżu piecyków lub grzejników.  Osoby  z neuropatią  narażone  są  na  ogromne ryzyko poparzeń;
• nosić wygodne obuwie, które jest dostosowane do istniejących deformacji. Nie zaleca się butów z odkrytymi palcami, gdyż zwiększa to ryzyko urazów


Podsumowanie

Cukrzyca jest chorobą, która coraz częściej występuje w naszym społeczeństwie. Wyróżniamy cztery typy tej choroby i każdy z nich może prowadzić do niebezpiecznych powikł ań. Coraz częściej u diabetyków występuje tzw. stopa cukrzycowa. Nieleczona często prowadzi do amputacji. Odpowiednia pielęgnacja może temu zapobiec. Rolą podologa oraz lekarzy specjalistów jest edukowanie pacjentów na temat cukrzycy oraz uświadamianie o konsekwencjach w celu zmniejszenia ilości powikłań cukrzycy

 

Literatura

1.  M. Koselak: Podstawy podologii kosmetycznej, Warszawa 2011, 109-117.
2.  C.W. Digiovanni, J. Greisberg: Stopa i staw skokowo-goleniowy, Wrocław 2010, 84.
3.  E. Otto-Buczkowsa, P. Jarosz-Chobot: Hipoglikemia poinsulinowa – obraz kliniczny, mechanizmy kontrregulacji, leczenie. Borgis – Medycyna Rodzinna 3-4/2000, s. 48-52.
4.  W.  Karnafel  i wsp.: Zespół  stopy  cukrzycowej:  patogeneza,  diagnostyka, klinika, leczenie, Warszawa 2013, 148.
5.  W. Karnafel: Stopa cukrzycowa, Lublin 2008, 53-55.
6.  P.  Liszkowski: Zespół  stopy  cukrzycowej  (aspekt  medyczny),  Dermatol. Kosmetol. Prakt., 4(12), 2008.
7.  A. Rapacz, M. Kózek, M. Ogarek: Edukacja pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej a poczucie koherencji, Probl. Pielęg., 15(1), 2007.
8.  A. Kuska:Infekcja stopy cukrzycowej - potrzeba optymalnego leczenia w celu uniknięcia amputacji. Opis przypadku, Przypadki Med.pl, 4, 2013, 138-141.
9.  A. Burakowska-Korzon, I. Burakowski, P. Dziemidok, S. Tęcza:Infekcja owrzodzenia stopy u chorej z przewlekłą artropatią Charcota, Zakażenia, 12 (3), 2012, 101-102.
10.  M. Bernas, R. Łaz, J. Tatoń:Standard postępowania prewencyjnego i leczniczego w zespole stopy cukrzycowej - doświadczenie wł asne, Med. Metab., 16(1), 2012, 85-87.
11.  B.  Mrozikiewicz-Rakowska: Profilaktyka  zespołu  stopy  cukrzycowej, Prakt.Lek., 84, 2012, 11-12

 

Kliknij w link aby dowiedzieć się więcej:

Kosmetologia Estetyczna / 1/ 2014 / vol. 3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Oceń ten artykuł
(10 głosów)