Roztocze kurzu domowego – grupa saprofitycznych, mikroskopijnych (0,1–0,5 mm długości) pajęczaków z rzędu roztoczy, żyjących w kurzu domowym i żywiących się głównie naskórkiem. Uważa się, że 150 mg ludzkiego naskórka wystarcza do zaspokojenia potrzeb pokarmowych populacji roztoczy liczącej 3000 osobników w okresie 2–3 miesięcy. Roztocze, ich odnóża oraz odchody są alergenami powodującymi reakcje alergiczne takie jak kaszel, duszności, czy swędzenie u osób uczulonych.
Optymalne warunki dla rozwoju roztoczy poza dostępnością właściwego pokarmu, to odpowiednia wilgotność względna oraz temperatura powietrza. Mają one wpływ na tempo wzrostu populacji, płodność samic, przeżywalność zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak też w środowisku naturalnym. Najkorzystniejszą dla rozwoju populacji roztoczy jest temperatura około 23°C, choć mogą rozwijać się w zakresie temperatur od 17°C do 30°C. W niskiej temperaturze dorosłe osobniki szybko giną. Tylko 15% populacji przeżywa w temperaturze 2°C przez 168 godzin, a 40% w temperaturze -15°C w ciągu 6 godzin. W temperaturze -25°C po 6 godzinach giną wszystkie okazy. Głównym czynnikiem określającym ich liczebność jest wilgotność względna powietrza. Roztocze wymaga 75–80% wilgotności względnej (optymalnie 80%). Jeśli wilgotność powietrza spada poniżej 70%, roztocze oszczędnie gospodarują wodą, którą czerpią z otaczającej je pary wodnej. Z drugiej strony, wilgotność względna powyżej 85% jest już dla nich zbyt wysoka. Bytują one głównie w szczelinach podłóg, meblach oraz w różnego rodzaju tkaninach jak: zasłony, dywany, pokrycia mebli, materace na łóżkach, pościel do spania, ubrania, ręczniki itp. Roztocza kurzu domowego są obecne we wszystkich domach - nie ma domów bez roztoczy. Są one integralnie związane ze środowiskiem człowieka. Optymalne warunki dla ich wzmożonego rozwoju przypadają w okresie jesień-zima-wiosna, kiedy mieszkania są mniej wietrzone i centralnie ogrzewane. W takich warunkach dochodzi do szczególnie intensywnego namnażania się roztoczy.
Roztocz jest zbyt duży, aby unosił się swobodnie w powietrzu, w przeciwieństwie do jego odchodów - roztocze uczulają głównie odchodami, a dokładnie białkami enzymatycznymi występującymi w ich przewodzie pokarmowym. O ile typowy roztocz ma wielkość około 1/3 mm, to alergen unoszący się w powietrzu ma rozmiar około 1/50 mm. Warunkiem reakcji uczuleniowej jest dostanie się alergenu do dróg oddechowych.
Zatkany w godzinach porannych nos jest najprawdopodobniej wynikiem uczulenia na roztocze. Czasami jest to jedyny objaw. Należy wówczas zgłosić się do lekarza alergologa w celu wykonania specjalistycznych testów z alergenami – testy skórne, próby prowokacyjne. Dla potwierdzenia alergii przeprowadza się też badanie poziomu swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi chorego. Jeśli wszelkie zabiegi związane z pozbyciem się roztoczy i skutków uczuleniowych nie przynosi efektu i chory odczuwa nadal w czasie snu lub po przebudzeniu się objawy kataralne, lub duszność konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego. Jest ono wskazane po wyraźnym udokumentowaniu, iż przyczyną wymienionych objawów jest uczulenie (testy z alergenami, oznaczenie IgE).
Są różne sposoby pomocy w alergii spowodowanej roztoczami kurzu domowego. Jednym z nich jest unikanie ekspozycji na alergen, choć często bywa to dość trudne, a wręcz niemożliwe. Innym będzie przyjmowanie leków ograniczających najpoważniejsze i najbardziej upośledzające objawy. Może to być też korzystanie ze swoistej immunoterapii, leczenia skierowanego na zmniejszenie wrażliwości za pomocą wstrzyknięć podskórnych, w dawkach stopniowo wzrastających, alergenu powodującego uczulenie. Szczepionki odczulające są wskazane i skuteczne w wielu formach alergii spowodowanych alergenami wdychanymi (pyłki, zarodniki, roztocza, złuszczony naskórek). Obok tradycyjnych szczepionek podskórnych obecnie dostępne są wyciągi przyjmowane doustnie. Podanie alergenów w ilościach stopniowo rosnących stymuluje wytwarzanie przeciwciał. Blokują one lub zmniejszają uwalnianie histaminy i innych substancji znajdujących się w mastocytach (są składnikiem układu immunologicznego i biorą udział w obronie organizmu przed pasożytami, bakteriami i innymi drobnoustrojami. Ich główną rolą jest wywoływanie lokalnego stanu zapalnego w reakcji na obce substancje). Nie eliminuje to alergii, zmniejsza jednak wrażliwość organizmu i z czasem umożliwia kontrolę objawów aż do punktu równoznacznego z całkowitym wyleczeniem. Leczenie to jest raczej długie i zmienia się w zależności od alergenu: od kilkunastu tygodni (podawanie leku co tydzień) do 2-3 lat. Po zakończeniu terapii konieczne jest podawanie podtrzymujące w odstępach 2-6 tygodni, przez okres nawet wielu lat. W wielu przypadkach nieunikniona jest interwencja farmakologiczna kontrolująca objawy alergiczne, które czasami mogą być bardzo poważne lub wręcz śmiertelne. Korzysta się także z leków przeznaczonych do leczenia zaburzeń powodowanych alergią lub zapobiegania im, takich jak leki o działaniu rozszerzającym oskrzela w astmie, leki obkurczające śluzówkę nosa w nieżycie, itp. Wiele leków można nabyć bez recepty, jednak w przypadku reakcji alergicznej zaleca się zasięgnięcie porady lekarza (z wyjątkiem nawrotów corocznych lub sezonowych, kiedy alergia jest już dobrze znana i zidentyfikowana).
Najważniejszym środkiem zaradczym przeciw ciągle mnożącemu się problemowi w naszym mieszkaniu jest po prostu utrzymywanie go w czystości. Często wietrzmy mieszkanie, a przynajmniej cztery razy w tygodniu powinniśmy odkurzać, pamiętając jednak o tym, że najlepiej jest to robić odkurzaczem z filtrem elektrostatycznym o odpowiedniej porze, czyli nie później niż dwie, trzy godziny przed snem. Codziennie wycierajmy na mokro podłogi. Musimy zatroszczyć się o właściwy mikroklimat w naszym mieszkaniu: lekki chłód, czyli nie przekraczająca 21°C temperatura, powietrze dość suche, a wilgotność jego nie przekraczająca 55-60 %. W takich bowiem warunkach roztocza rozwijają się o wiele gorzej.
W pomieszczeniu, w którym śpimy nie mogą znajdować się żadne potencjalne zbiorowiska kurzu. Mogą nimi być przede wszystkim tapicerowane meble oraz wełniany dywan, otwarte regały z książkami, ozdobne poduszki, koce. Grube zasłony, wełniane makatki na ścianach, a także cały stos bibelotów. Najskuteczniejszym sposobem walki z roztoczami kłębiącymi się w łóżku jest stosowanie specjalnych antyalergicznych pokrowców na materace, a także używanie pościeli z tzw. tkaniny barierowej, która nie pozwala na przedostawanie się roztoczy do wnętrza kołdry i poduszki. Pomocne jest także wietrzenie pościeli przy mroźnej i słonecznej pogodzie, gdyż taka właśnie sprzyja zabijaniu roztoczy. Wietrzenie w wilgotne dni daje efekt wręcz odwrotny. Także pranie pościeli w temperaturze wyższej niż 60°C usuwa z niej pajęczaki. Z tkanin możemy roztocza usunąć przy pomocy środków chemicznych, tzw. akarycydów. Skuteczne w walce z nimi może być także stosowanie oczyszczaczy powietrza. Należało by dywany zamienić na wykładziny PCV lub panele i nie korzystać z nawilżaczy powietrza.
Połączenie odpowiedniego postępowania w domu (wietrzenie pomieszczeń, likwidacja rezerwuarów roztoczy), dobrej terapii farmakologicznej i odczulania daje gwarancję powodzenia – ustąpienia dolegliwości.
Red. Port.
