Natura to bogate źródło substancji aktywnych, które można wykorzystać do pielęgnacji, upiększania i poprawy kondycji skóry. Koncerny kosmetyczne prześcigają się w tworzeniu coraz to nowych, lepszych receptur preparatów na „wieczną młodość”. Jednym z naturalnych związków, które mogą stać się hitem kosmetycznym i zapewnić większą skuteczność w walce ze starzeniem się są karotenoidy.
Karotenoidy stanowią liczną grupę żółtych, pomarańczowych i czerwonych barwników, charakterystycznych dla wielu roślin i alg. Występują one w marchwi, pomidorach, papryce. Swą barwę zawdzięczają im również ananasy, owoce cytrusowe oraz niektóre kwiaty. Można je również spotkać u grzybów i bakterii. Karotenoidy są także składnikami liści, jednak w tym przypadku ich obecność ujawnia się dopiero jesienią, gdy następuje szybki rozkład zielonego chlorofilu. Związki te można znaleźć w wielu tłuszczach, w tym także zwierzęcych, w których dobrze się rozpuszczają.
Karotenoidy rzadko są syntetyzowane przez organizmy żywe. W niektórych przypadkach dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem ulegają przekształceniu i nadają barwę piórom ptaków, okrywom skorupiaków, mięsu oraz skórze niektórych ryb ( flamingi, homary i łososie).
Organizm ludzki pozyskuje karotenoidy przede wszystkim ze źródeł roślinnych. Prowadzone badania potwierdzają, że wywierają one bardzo korzystny wpływ na zdrowie, w tym również na skórę. Niektóre karotenoidy charakteryzują się dużą aktywnością biologiczną i można je traktować jako prekursory retinolu, ponieważ obecne w wątrobie i jelicie cienkim przekształcają się w wyniku procesów enzymatycznych w witaminę A.
Karotenoidy cechują się zdolnością absorbowania promieni UV. Większość z nich wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, dużo większe niż tokoferole. Doskonale wymiatają wolne rodniki, dzięki czemu efektywnie opóźniają proces starzenia się skóry. Przypisuje się im także działanie antykancerogenne, przeciwmiażdżycowe i przeciwnowotworowe oraz skuteczność w przypadku zwalczania niektórych chorób oczu.
Powszechnie występującym i najlepiej poznanym karotenoidem, jest beta-karoten.
Jest on najaktywniejszym z prekursorów witaminy A. Beta-karoten to bardzo bezpieczne źródło pozyskiwania witaminy A, ponieważ organizm przetwarza tylko taką jego ilość, jaka jest mu potrzebna. Natomiast nadmiar beta-karotenu jest magazynowany i wykorzystywany w razie niedoboru witaminy A.
Beta-karoten przyczynia się do wzmocnienia systemu immunologicznego, korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku, chroni przed drobnoustrojami. Odgrywa ogromną rolę w ochronie skóry przed promieniami UV, ponieważ zapobiega jej nadwrażliwości i uczuleniu na słońce. Ma właściwości antyoksydacyjnie, zabezpiecza organizm przed wolnymi rodnikami. Jego obecność pobudza procesy odpornościowe, wspomaga system regenerujący, zapobiega zmianom nowotworowym. Funkcja antykancerogenna beta-karotenu ma szczególnie znaczenie w przypadku pewnych form raka skóry powodowanych promieniowaniem słonecznym lub niektórymi substancjami chemicznymi.
Innym istotnym przedstawicielem karotenoidów jest likopen, bardzo silny przeciwutleniacz ( niektórzy twierdzą, że efektywniejszy niż beta-karoten, kwas askorbinowy, czy tokoferole).
Związek ten występuje w dużych ilościach w pomidorach, znajdziemy go również w arbuzie, grejpfrutach, dzikiej róży, guawie. Warto wiedzieć, że obieranie warzyw i owoców ze skórki w znaczący sposób obniża spożycie zawartych w nich karotenów. W miąższu pomidorów znajduje się pięciokrotnie mniej likopenu niż w jego skórce.
Likopen ze względu na swoje właściwości pełni istotną rolę w ludzkim systemie odpornościowym, chroni organizm przed wieloma chorobami ( choroby serca, nowotwory, obniża poziom cholesterolu we krwi).
Ekstrakty z pomidorów to skarbnica likopenu i składnik wielu kosmetyków. Jego antyoksydacyjne działanie wykorzystuje się w preparatach regenerująco-ujędrniających oraz rewitalizujących, przeznaczonych dla skóry suchej, szarej, zmęczonej. Wyciągi na bazie pomidora mają również zastosowanie do tonizowania cery tłustej.
Ważnym pigmentem zaliczanym do grupy ksantofili jest astaksantyna. Występuje on w mięsie łososia, pstrąga, czerwonego morskiego leszcza, krewetki, homara, kryla. Najbogatsze źródło tego naturalnego związku stanowią jednak algi.
Astaksantyna strukturalnie jest ściśle związana z innymi karotenoidami, np. beta-karotenem. W odróżnieniu jednak od niego, dostarczana do organizmu nie wykazuje aktywności witaminy A. Astaksantyna zaliczana jest do wyjątkowo efektywnych antyoksydantów. Zabezpiecza przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Niektóre źródła podają, że ma ona wielokrotnie silniejszą aktywność niż witamina E, która jest bezsprzecznie uznanym antyoksydantem oraz działa efektywniej od beta-karotenu.
Astaksantyna sprawdza się doskonale jako środek ograniczający procesy uszkadzające lipidy i membrany fosfolipidowe komórek. Organizm człowieka jednak nie syntetyzuje jej samodzielnie, dlatego zaleca się dostarczanie jej wraz z pożywieniem.
Antyoksyadacyjne właściwości astaksantyny z powodzeniem wykorzystuje kosmetyka. Można ją spotkać w preparatach chroniących przed szkodliwym promieniowaniem UV, kosmetykach przeciwstarzeniowych i produktach na podrażnioną skórę.
Natomiast dostarczana z pożywieniem wspomaga funkcję wątroby i serca, poprawia widzenie, wpływa korzystnie na stawy. Przyspiesza proces regeneracji mięśni po dużym wysiłku fizycznym, pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, ogranicza generowanie chorób o charakterze artretycznym.
Dieta bogata w karoteny może wywołać charakterystyczne zabarwienie skóry, szczególnie astaksantyna ma własności spektralne, podobne do melaniny. Dostarczana systematycznie i w odpowiednich ilościach do organizmu potrafi zamaskować plamy pigmentacyjne czy nawet bielactwo. Astaksantyna jako składnik kosmetyków zapobiega powstawaniu piegów i przebarwień skóry, poprawia jej wygląd, nadaje równomierny koloryt. Jako wyjątkowo efektywny antyoksydant może być także cennym składnikiem preparatów anti-agin, ponieważ hamuje proces degradacji włókien kolagenowych, spowalnia proces powstawania zmarszczek, ogranicza skutki fotostarzenia się skóry.
Karotenoidy to wyjątkowo cenne komponenty preparatów kosmetycznych. Jednak wprowadzenie ich do receptur w większej ilości to spory problem, ponieważ barwa kosmetyku, którą mu nadadzą może brudzić odzież czy pościel. Rozwiązanie mogą stanowić dwa nowe związki tego segmentu: fitoen i fitofluen. Składniki te są „prekursorami” powstawania karotenoidów, występują w wielu warzywach i owocach. W odróżnieniu od pozostałych tego typu związków absorbują tylko światło z zakresu UV i są bezbarwne. Fitoen i fitofluen, podobnie jak inne karotenoidy, kondensowane są w skórze, dzięki czemu zabezpieczają ją przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi. Działają jak antyoksydanty, środki przeciwzapalne oraz ograniczają pigmentację skóry.
Mogą one już wkrótce znaleźć szerokie zastosowanie w wielu preparatach kosmetycznych i suplementach diety jako efektywne i stabilne zamiennkiki dotychczas stosowanych antyoksydantów. Ich suplementacja może stać się przełomem w spowolnieniu procesów starzenia się skóry i stworzyć wewnętrzną ochronę przed promieniami słonecznymi.
