Anna Nowak
prawnik, założycielka www.eprawnicy.info,
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Dopuszczalność zabiegów kosmetycznych nie budzi wątpliwości, nawet jeśli ich przejściowym efektem jest uszkodzenie ciała czy pogorszenie wyglądu. Jednak prawo przewiduje szereg warunków, które muszą być spełnione, aby zabieg był legalny.
Ze względu na wymogi prawne, które muszą być spełnione, aby zabieg kwalifikować jako legalny, zabiegi kosmetyczne można podzielić na dwie kategorie:
– zabiegi ukierunkowane na cel medyczny,
– zabiegi ukierunkowane wyłącznie na usunięcie wad urody.
Jeżeli zabieg ma cel medyczny, wymogi w zakresie zgo- dy pacjenta oraz dopuszczalnego poziomu ryzyka zabiegu są łagodniejsze niż w przypadku zabiegu ukierunkowa- nego jedynie na poprawienie urody. Odrębną kwestią jest legalność wykonania zabiegu, który nie jest zabiegiem medycznym, ale też nie zmierza do usunięcia wad urody (oszpecenie, zatajenie tożsamości).
Warto mieć na uwadze, że interwencja w ciało człowieka może stanowić czyn zabroniony, penalizowany przez prawo karne: naruszenie nietykalności cielesnej, uszkodzenie ciała, uszczerbek na zdrowiu. Brak zgody pacjenta na zabieg, zarówno medyczny, jak i kosmetyczny, jest z kolei penalizowany jako przestępstwo wykonania zabiegu bez zgody pacjenta. Dlatego ważna zgoda pacjenta jest kwestią kluczową dla każdej osoby wykonującej zabiegi. Ponadto, nieprawidłowe wykonanie zabiegu może rodzić odpowiedzialność na gruncie prawa cywilnego.
Za spełniający cel leczniczy należy przyjąć nie tylko zabieg polegający na np. rekonstrukcji ciała, usunięciu blizn, leczeniu wad wrodzonych, ale także taką zmianę wyglądu, która wpłynie pozytywnie na stan psychiczny pacjenta. Usunięcie defektu może bowiem skutkować osiągnięciem celu terapeutycznego. Cel kosmetyczny, czyli poprawy wyglądu, będzie występował, gdy poprawi się nieodbiegający od ogólnej normy wygląd pacjenta (np. powiększenie piersi).
Zgoda na zabieg kosmetyczny
Zgoda na zabieg kosmetyczny wykonywany bez uzasadnienia medycznego musi spełniać dwa wymogi:
– musi być wyrażona przez uprawniony podmiot
– musi być udzielona po wyczerpaniu poszerzonego obowiązku informacyjnego wobec pacjenta.
Jeśli te przesłanki zaistnieją, a zabieg będzie wykonany zgodnie z zasadami sztuki, przez uprawnioną osobę i niesie niewielkie ryzyko, będzie on legalny. W praktyce istotnym problemem dla lekarza medycyny estetycznej, kosmetologa czy tatuażysty będzie kwestia, czy ważnej zgody udzielił uprawniony podmiot.
Dysponentem dobra, jakim jest życie, zdrowie i integralność cielesna, jest każdy człowiek. Jednak, aby zabieg był legalny, zgoda, którą pacjent wyraża, musi być udzielona w celu medycznym bądź estetycznym i zarazem zgodnym z zasadami współżycia społecznego. Lekarz bądź kosmetolog ma dokonać zabiegu w celu poprawienia, ewentualnie zmiany wyglądu i tylko te czynności są objęte udzieloną mu zgodą. W ramach zabiegów kosmetycznych można zezwolić na lekkie uszkodzenie ciała (przejściowe). W przypadku małoletnich dysponentem dobra będą także rodzice, zatem oprócz zgody samego małoletniego, zgodę muszą wyrazić i oni. Warto pamiętać, że małoletni to osoba do lat 18, która nie zawarła małżeństwa (przez małżeństwo małoletni zyskuje pełnoletność). Co więcej, ważnej zgody na zabieg w imieniu małoletniego nie mogą wyrazić jego opiekunowie. Opiekunowie mogą wyrazić jedynie zgodę na drobne zabiegi diagnostyczne. Zgodę na zabieg kosmetyczny powinien wyrazić sąd. Lekarz bądź kosmetolog powinien także powstrzymać się od wykonania zabiegu osobie ubezwłasnowolnionej. Kurator takiej osoby, podobnie jak opiekun, nie może wyrazić zgody na zabieg, a zatem potrzebna byłaby zgoda sądu.
W każdym przypadku zgoda powinna obejmować konkretny zabieg, być indywidualna na tyle, aby można było bez wątpliwości uznać, że właśnie tego zabiegu dotyczy. Poza dyskusją pozostaje fakt, że zgoda powinna być wyrażona swobodnie, bez nacisków bądź gróźb.
Zgoda dysponenta dobra może być wyrażona osobiście; ustnie bądź też pisemnie. Istotne jest, aby ją udokumentować, co usunie późniejsze ewentualne spory co do jej treści.
Poszerzony obowiązek informacyjny oznacza, że osoba wykonująca zabieg o celu kosmetycznym musi poinfor- mować pacjenta o wszystkich możliwych konsekwencjach i powikłaniach, nawet występujących wyjątkowo rzadko, o ile są oczywiście znane. Zakres obowiązku jest tak szeroki po to, aby pacjent mógł podjąć świadomą, przemyślaną decyzję o zabiegu, pozyskać wiedzę jak zmieni się
Zabieg nie zmierza do poprawy wyglądu ani nie ma celu leczniczego, ale jedynie oszpecenia. Okoliczność ta jest trudna do ustalenia, ponieważ kwestia estetyki wyglądu bywa oceniana skrajnie różnie przez różne osoby. W przypadku zabiegów, które wykonywane są powszechnie, można przyjąć, że mieszczą się w ra- mach zaakceptowanych kontratypów kosmetycznych i nie są bezprawne. Natomiast przy zabiegu, który miałby wedle powszechnie przyjętych standardów oszpecić pacjenta, a brak byłoby praktyki zezwalającej na takie zabiegi, warto skonsultować się ze specjalistą w zakresie prawa w celu ustalenia, czy zabieg ten bę- dzie legalny.
We wszystkich przypadkach należy pamiętać, że prawo każdego kraju różni się i ten sam zabieg może być legalny w jednym państwie i zakazany w innym. Żaden zabieg nie powinien też negatywnie wpływać na zdrowie pacjenta. Wystąpienie którejś z wyżej wskazanych okoliczności i przeprowadzenie zabiegu może być podstawą do odpo- wiedzialności karnej osoby, która zabieg przeprowadziła, bądź odpowiedzialności na gruncie prawa cywilnego za wyrządzoną szkodę.
Kiedy nie powinno się przeprowadzać zabiegu?
Podsumowując powyższe rozważania, należy zauważyć, że osoba świadcząca usługi z zakresu medycyny estetycznej bądź kosmetyczne nie powinna przeprowadzać zabiegu w następujących okolicznościach:
1. Wątpliwość co do pełnoletności pacjenta.
W takim przypadku należy poprosić o wykazanie peł- noletności, np. przez okazanie dokumentu. Można po- prosić o wizytę z rodzicem lub o okazanie pisemnej zgody rodzica. Warto podejść krytycznie do takiego dokumentu i rozważyć jego autentyczność, zwłaszcza w przypadku zabiegów, których skutki są trwałe lub trudne do usunięcia (tatuaż).
2. Wątpliwość co do legalności celu, w jakim zabieg ma być wykonany.
Niektóre zabiegi mogą być wykorzystywane do ukry- cia tożsamości, uniknięcia odpowiedzialności karnej, do oszustwa. W przypadku takiego podejrzenia powinno się odmówić wykonania zabiegu, ponieważ będzie on nielegalny jako niezgodny z zasadami współżycia społecznego, w pewnych przypadkach może stanowić nawet przestępstwo.
3. Lekarz bądź kosmetolog napotyka trudności w skutecznym udzieleniu pełnej informacji o zabiegu.
Przeszkody natury faktycznej – np. pacjent odmawia zapoznania się z informacją pisemną, pacjent nie chce podpisać zgody na zabieg zawierającej opis zagrożeń – także powinny być przesłanką do odmówienia wykonania zabiegu.
Źródło: Kosmetologia Estetyczna
