Uczucie wirowania otaczającej rzeczywistości, bo tak najczęściej opisywane są przez pacjentów zawroty głowy, może wystąpić u osób w każdym wieku. Jednostkowy taki przypadek nie musi od razu budzić dużego niepokoju. Jednakże, jeżeli częstotliwość występowania oraz siła zawrotów głowy nie zmniejszają się lub co gorsza wykazują tendencję wzrostową należy jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki, aby przede wszystkim poznać ich przyczynę, a następnie zniwelować ją wdrażając adekwatny sposób leczenia. Warto więc przyjrzeć się bliżej temu objawowi, jego przyczynom, charakterystyce oraz możliwym konsekwencjom, aby dać sobie możliwość właściwej reakcji.
Zawroty głowy - jeden objaw, wiele możliwych przyczyn
Najogólniej rzecz ujmując, występowanie zawrotów głowy jest skutkiem różnego rodzaju zaburzeń równowagi. Do poprawnego utrzymania przez nas równowagi niezbędna jest niezakłócona kooperacja trzech narządów zmysłu: narządu wzroku, narządu przedsionkowego, a także receptorów czucia głębokiego. Te ostatnie występują między innymi w mięśniach, stawach i ścięgnach natomiast ośrodkiem narządu przedsionkowego jest ucho wewnętrzne. W charakterystyce narządu przedsionkowego wyodrębnia się jego część obwodową
i centralną. Do części obwodowej zaliczamy nerw przedsionkowy, przedsionek i kanały półkoliste wchodzące w skład ucha wewnętrznego oraz kąt mostkowo-móżdżkowy, który z kolei znajdziemy w mózgu. Część centralną narządu przedsionkowego stanowią natomiast takie struktury mózgowe jak jądra przedsionkowe i ośrodki przedsionka. Dokładnie struktury te są umiejscowione odpowiednio w pniu mózgu i korze mózgowej. Przyczyn występowania zawrotów głowy może być bardzo wiele, jednak najczęściej dzieli się je na następujące grupy:
- choroby otolaryngologiczne,
- choroby układu nerwowego,
- choroby ogólnoustrojowe.
Zawroty głowy będące skutkiem chorób otolaryngologicznych są określane mianem zawrotów błędnikowych. Do chorób otolaryngologicznych zaliczamy tutaj choroby zapalne, urazy,
a nawet nowotwory. Zawroty głowy mogą powodować schorzenia ucha wewnętrznego (np. choroba Meniere`a, zapalenie błędnika, naczyniowe i toksyczne uszkodzenia błędnika), środkowego (m.in. perlak, zapalenie trąbki słuchowej) jak również zewnętrznego (np. nagromadzenie się zbyt dużych ilości woskowiny usznej).
Choroby układu nerwowego przyczyniające się do wystąpienia zawrotów głowy to między innymi zapalenie nerwu przedsionkowego, guzy mózgu (w szczególności nerwiak nerwu przedsionkowo-ślimakowego), stwardnienie rozsiane, migrena, padaczka, urazy czaszki, depresja, stany lękowe czy też zaburzenia snu. Zawroty głowy, które są następstwem chorób układu nerwowego nazywamy zawrotami pozabłędnikowymi.
Do naczyniowych i ogólnoustrojowych schorzeń, w wyniku których możemy zaobserwować zawroty głowy zaliczamy z kolei przykładowo zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie
i niedociśnienie tętnicze, hipoglikemię (niedocukrzenie), miażdżycę, czy też zaburzenia hormonalne jak chociażby niedoczynność tarczycy.
Przedsionkowe zawroty głowy - podział i charakterystyka
W zależności od tego, która część narządu przedsionkowego, czyli układu równowagi nie funkcjonuje poprawnie, zawroty głowy możemy podzielić na obwodowe i centralne. Objawy uszkodzenia obwodowego charakteryzują się przybieraniem postaci napadów, które trwają zazwyczaj od kilkunastu minut do nawet kilku godzin a ich nasilenie spada wraz z upływem czasu. Dolegliwości te nasilają się w trakcie wykonywania ruchów głowy. Zawrotom głowy, które są związane z obwodowym uszkodzeniem przedsionka może towarzyszyć pogorszenie ostrości widzenia, szum w uszach, jednostronne pogorszenie słuchu, a nawet niedowład twarzy. Zawroty głowy sugerujące uszkodzenie układu centralnego przedsionka są powiązane
z wrażeniem niepewności postawy i chodu. W przeciwieństwie do uszkodzeń układu obwodowego ciężko ustalić początek wystąpienia objawów, pojedynczy atak jest o wiele krótszy, gdyż zazwyczaj trwa poniżej minuty, jednak objawy mogą występować latami. W tym przypadku oprócz zawrotów głowy stosunkowo często pojawiają się zaburzenia świadomości, drgawki, mroczki przed oczami, czy podwójne widzenie.
Inne podziały zawrotów głowy
Za najczęściej występujące uznaje się położeniowe zawroty głowy. Wyróżniającą je cechą jest fakt, iż mogą się pojawić wyłącznie w sytuacji, kiedy znajdujemy się w ruchu. Ich wystąpienie jest nagłe, ale trwają bardzo krótko. W klasyfikacji zawrotów głowy wyszczególnia się również zawroty układowe i nieukładowe. Pierwsze z nich obejmują typowe objawy poczucia kręcenia się otoczenia i własnego ciała chorego, a także wymioty, lęk czy oczopląs. W przypadku wystąpienia nieukładowych zawrotów głowy chorzy przede wszystkim nie są w stanie określić swojego zachowaniu, mają trudności ze zrozumieniem złudzenia wirowania i odróżnienia go od rzeczywistości i odczuwają lęki o różnej sile. Zawroty głowy określane mianem psychogennych są natomiast związane z fobiami i chorobami psychicznymi chorych. Atakują w sytuacji, gdy chory konfrontuje się z czynnikiem wywołującym fobie czy stany zaburzenia świadomości. Bardzo często wyodrębnia się również zawroty głowy, których przyczyną jest zapalenie błędnika. Są to zawroty o dużym nasileniu wraz z towarzyszącymi im zaburzeniami równowagi, wymiotami, problemami z słuchem i wzrokiem. Szczególnym przypadkiem jest tutaj uszkodzenie błędnika wywołane czynnikami toksycznymi jak np. alkohol lub szkodliwe działania niektórych leków. Tego typu objawy powinny ustąpić po odstawieniu powodujących je substancji.
Diagnostyka
Niezwykle istotne jest, aby w razie wystąpienia, a w szczególności utrzymywania się zawrotów głowy możliwie najszybciej zasięgnąć pomocy lekarza. Brak zajęcia się problemem
i rozpoczęcia diagnostyki może być niebezpieczny zarówno dla samego chorego, jak też i jego otoczenia, ponieważ zawroty głowy mogą pojawić się w najmniej pożądanym momencie, kiedy doświadczający ich człowiek może również stworzyć zagrożenie dla innych, np. podczas prowadzenia samochodu. Ustalanie przyczyny dolegliwości zazwyczaj rozpoczyna się od pomiaru ciśnienia tętniczego i tętna oraz badań neurologicznych. W wielu przypadkach wykonuje się również między innymi badania głowy takie jak tomografia komputerowa bądź rezonans magnetyczny, morfologię krwi, elektrokardiograf czy badanie słuchu. Z racji bardzo szerokiej skali możliwych przyczyn leczenie zawrotów głowy bardzo często wymaga podejścia interdyscyplinarnego, czyli łączącego różne dziedziny medycyny, co zaś wiąże się z koniecznością zasięgania porad u różnych specjalistów.
Leczenie zawrotów głowy
Proces leczenia zawrotów głowy zazwyczaj składa się z trzech etapów. Pierwszym etapem jest leczenie farmakologiczne, którego głównym celem jest całkowite wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie występowania zawrotów głowy i innych towarzyszących im objawów. Stosuje się m. in. preparaty, które rozszerzają naczynia krwionośne. Niezwykle istotnym etapem jest etap drugi obejmujący rozpoznanie choroby i wdrożenie terapii przyczynowej, ponieważ w każdym przypadku priorytetem w procesie leczenia powinno być usunięcie przyczyny wystąpienia choroby, a nie tylko kontroli jej skutków. Im dokładniejsza diagnostyka i poznanie przyczyny tym bowiem większa szansa całkowitego wyeliminowania problemu oraz uniknięcia nawrotów. Trzeci etap to tzw. rehabilitacja następstw, czyli próba eliminacji skutków spowodowanych stanem chorobowym. Z uwagi na fakt, iż zawroty głowy niejednokrotnie są spowodowane uszkodzeniem ośrodków równowagi konieczne jest zastosowanie rehabilitacji, aby umożliwić choremu jak najszybszy powrót do sprawności i ułatwić codzienną egzystencję.
