Już od 2009 roku na terenie Unii Europejskiej obowiązywał zakaz przeprowadzania testów gotowych kosmetyków, a także skład- ników lub kombinacji ich składników. Zakaz ten jednak nie obejmował importowania z krajów trzecich (spoza UE) kosmetyków, których składniki lub też gotowe receptury były testowane na zwierzętach. Od 11 marca 2013 r. wejdzie jednak w życie ostatnie stadium zakazu testowania kosmetyków na zwierzętach. Zakazem zostanie objęte także wprowadzanie do obrotu takich kosmetyków. Oznacza to, że zakazu musi przestrzegać każda osoba fizycz- na lub prawna, która ma siedzibę na terenie Wspólnoty i wprowadza do obrotu we Wspól- nocie produkt kosmetyczny z kraju trzeciego (spoza UE). Tym samym UE zakazuje importu kosmetyków, których składniki lub gotowe receptury były testowane na zwierzętach.
Warto pamiętać, że zakaz ten obejmuje szeroką gamę produktów. Zgodnie bowiem z rozporządzeniem, zwrot „produkt kosmetyczny” oznacza każdą substancję lub mieszaninę przeznaczoną do kontaktu z zewnętrznymi częścia- mi ciała ludzkiego (naskórkiem, owłosieniem, paznokciami, wargami oraz zewnętrznymi na- rządami płciowymi) lub z zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej, i której wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czy- stości, perfumowanie, zmiana ich wyglądu, ochrona, utrzymywanie w dobrej kondycji lub korygowanie zapachu ciała. „Substancja” ozna- cza tu pierwiastek chemiczny i jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub jakie zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz z wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność lub bez zmiany składu.
Osoba odpowiedzialna (zgodnie z rozporządzeniem producent lub importer, lub też osoba przez nich upoważniona) może umieścić na opakowaniu produktu lub w jakimkolwiek innym dokumencie, w informacji, na etykiecie, opasce dołączonej lub odnoszącej się do produktu ko- smetycznego oznaczenia, że nie był on testowany na zwierzętach. Oznaczenie to może być umieszczone jedynie wówczas, gdy producent i jego dostawcy nie wykonywali ani nie zlecali wykona- nia testów na zwierzętach gotowego produktu kosmetycznego, prototypu ani żadnego z jego składników, a także gdy nie zawiera on składników testowanych przez innych producentów na zwierzętach w celu wytworzenia nowych produktów kosmetycznych. Jednocześnie osoba odpowiedzialna jest zobowiązana sprawdzić, czy kosmetyk jest zgodny z wymogami rozporządzenia (tzn. czy kosmetyk lub jego składnik nie był testowany na zwierzętach) i jest zobowiązana do przedstawiania odpowiednich dokumentów niezbędnych do wykazania tego faktu organom państw członkowskich. Jeżeli dystrybutorzy kosmetyku podejrzewają, że dany kosmetyk był te- stowany na zwierzętach, powinni poinformować o tym osobę odpowiedzialną, a konsumentom zapewnić możliwość zwrotu produktu.
Zgodnie z polskim ustawodawstwem ten, kto przeprowadza doświadczenia w celu testowania kosmetyków lub środków higienicznych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo po- zbawienia wolności do roku. Jeżeli sprawca czynu działa ze szczególnym okrucieństwem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Wyjątki od zakazu
Rozporządzenie przewiduje jednak odstępstwa od zakazu. W wyjątkowych okoliczno- ściach, w przypadku gdy powstaną poważne obawy dotyczące bezpieczeństwa istniejącego składnika kosmetycznego, państwo członkowskie może zwrócić się do Komisji o odstępstwo od powyższych zakazów. Wniosek taki musi zawierać ocenę sytuacji oraz wskazywać niezbędne środki. Na tej podstawie Komisja może, po konsultacji ze Stałym Komitetem ds. Produktów Kosmetycznych, w drodze uzasadnionej decyzji, upo- ważnić do zastosowania takiego odstępstwa. Odstępstwo może być przyznane jedynie wówczas, gdy:
a) składnik jest w powszechnym użyciu i nie może być zastąpiony innym składnikiem o podob- nym działaniu;
b) udowodniony jest szczególny problem zdrowia ludzi, a potrzeba przeprowadzenia testów na zwie- rzętach jest uzasadniona oraz potwierdzona przez szczegółowy protokół badań, zgłaszany jako podstawa do wydania oceny.
Ponadto, odstępstwo od zakazu wprowadzania do obrotu jest udzielone do 11 marca 2013 r. w celu badania toksyczności substancji przyjmowanych w powtarzanych dawkach, wpływu niektórych substancji na rozrodczość i bada- niu długofalowych wpływów tok- sycznych substancji w organizmie.
Wykorzystywanie zwierząt do innych celów naukowych
UE wprowadziła także ograniczenia w wy- korzystywaniu zwierząt do celów nauko- wych dyrektywą Parlamentu Europejskie- go i Rady 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wyko- rzystywanych do celów naukowych. Pań- stwa miały wprowadzić przepisy niezbęd- ne do jej wykonywania do 10 listopada 2012 r., chyba że przepisy takie już obowiązują, a miały one zacząć obowiązywać na terenie całej UE od 1 stycznia 2013 r.
Dyrektywa zawiera szereg postanowień, które Państwa mają włączyć do swojego porządku prawnego, mając na uwadze wytycz- ne Parlamentu i Rady. Wytyczne te należy uznać za krok naprzód w ustawodawstwie zapewniającym zwierzętom ochronę. W dy- rektywie podkreśla się, że dobrostan zwie- rząt jest wartością wspólnotową zapisaną w art. 13 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Stosunek do zwierząt zależy także od krajowych postaw. W niektórych państwach członkowskich istnieje potrzeba zachowania bardziej szczegółowych prze- pisów o dobrostanie zwierząt niż przepisy uzgodnione na szczeblu unijnym. Dlatego uznano, że właściwe jest, by z korzyścią dla zwierząt pozwolić państwom członkowskim na pewną elastyczność, tak by mogły zachować krajowe przepisy zapewniające szerszą ochronę zwierząt, o ile przepisy te są zgodne z traktami unijnymi. Oprócz kręgowców, w tym krągłoustych, w dyrektywie uwzględ- niono także głowonogi, ponieważ istnieją dowody naukowe na ich zdolność do odczu- wania bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia, a także formy płodowe ssaków, ponieważ istnieją dowody naukowe wykazu- jące, że takie formy w ostatniej jednej trzeciej okresu rozwoju są narażone na zwiększone ryzyko odczuwania bólu, cierpienia i dystresu, co może niekorzystnie wpływać na ich późniejszy rozwój. Dowody naukowe wyka- zały również, że procedury przeprowadzo- ne na formach embrionalnych i płodowych we wcześniejszym stadium rozwoju mogą prowadzić do bólu, cierpienia, dystresu lub trwałego uszkodzenia, jeśli pozostawi się je przy życiu po przekroczeniu dwóch trzecich rozwoju. Podkreślono, że zwierzęta stanowią same w sobie wartość, którą należy szano- wać. Dlatego zwierzęta należy zawsze trak- tować jako istoty zdolne do odczuwania, a ich wykorzystanie w procedurach ograniczyć do dziedzin, które ostatecznie mogą przy- nieść korzyść zdrowiu ludzi i zwierząt bądź też środowisku. Wykorzystanie zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych należy więc brać pod uwagę jedynie wtedy, gdy nie istnieje inna możliwość. W ramach wybra- nych metod należy w możliwie największym stopniu unikać śmierci jako punktu końco- wego, ze względu na ciężkie cierpienie do- świadczane w okresie przed śmiercią. O ile to możliwe, należy ją zastąpić bardziej hu- manitarnymi punktami końcowymi, opie- rając się na objawach klinicznych, które są oznaką nieuchronnie zbliżającej się śmierci, co pozwoli na uśmiercenie zwierzęcia bez ja- kiegokolwiek dalszego cierpienia.
Polskim aktem prawnym z zakresu prze- prowadzania doświadczeń na zwierzętach jest ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświad- czeniach na zwierzętach. Zgodnie z ustawą, doświadczenia na zwierzętach są dopuszczal- ne tylko wtedy, gdy są konieczne do:
1. opracowania, wytwarzania, kontroli jakości, zapewnienia skuteczności i testowania bezpieczeństwa produktów leczniczych, środków spożywczych oraz innych substancji, preparatów i wyrobów w celu:
a) zapobiegania, rozpoznawania lub leczenia chorób, złego stanu zdrowia lub innego nieprawidłowego stanu, lub ustalenia szkodliwego wpływu tych produktów, środków oraz sub- stancji, preparatów i wyrobów na człowieka, zwierzęta lub rośliny,
b) oceny, wykrywania, regulacji lub zmiany stanu fizjologicznego czło- wieka, zwierząt lub roślin,
2. ochrony zdrowia człowieka lub zwierząt przed chorobami,
3. ochrony środowiska w celu ochrony gatunków, zdrowia człowieka lub do- brostanu zwierząt,
4. podstawowych badań naukowych,
5. dydaktyki w szkołach wyższych jeżeli celów tych nie można osiągnąć bez użycia zwierząt .
Jednocześnie zabrania się:
1. stosowania środków lub procedur mających na celu pozbawianie życia zwierząt używanych do doświadczeń zdolności wydawania głosu;
2. przeprowadzania dla celów dydak- tycznych doświadczeń powodujących cierpienie zwierząt, jeżeli cel ten można osiągnąć w inny sposób;
3. przeprowadzania doświadczeń w celu testowania kosmetyków lub środków hig ienicznych.
Łamanie przepisów ustawy podlega ka- rze grzywny, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności nawet do lat 2. Przepisy karne penalizują m.in. narażanie na ból i cierpienie przy przeprowadzaniu doświadczeń, przeprowadzanie doświad- czeń bez odpowiedniego znieczulenia, wy- korzystywanie do doświadczeń zwierząt bezdomnych.
Źródło: www.kosmetologiaestetyczna.com
Zakaz testowania kosmetyków na zwierzętach
